អត្ថបទស្រាវជ្រាវ ស្តីពី ប្រវត្តិកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍

 សុង ស៊ីណា

មន្រ្តីស្រាវជ្រាវនៃនាយកដ្ឋានប្រវត្តិវិទ្យា និង វិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ

វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្រ្ត និង វិទ្យាសាស្រ្តសង្គម

សេចក្តីផ្តើម

ក្រៅពីធ្វើឱ្យរាងកាយរឹងមាំ និង មានសុខភាពល្អ កីឡាក៏ជាព្រឹត្តិការណ៍ដែលជួយជំរុញឱ្យមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ការយល់ដឹង និង ទំនាក់ទំនងរវាងបណ្តាប្រទេសនានានៅក្នុងពិភពលោកផង    ដែរ។ នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ក្នុងគោលបំណងជួយជំរុញឱ្យមានទំនាក់ទំនង ការយល់ដឹង និង ភាពជិតស្និទ្ធរវាងប្រជាជាតិនានាក្នុងតំបន់ គេក៏បានផ្តួចផ្តើមគំនិតបង្កើតកីឡាប្រចាំតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះឡើង។ កីឡាតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ គឺជាការប្រកួតដើម្បីដណ្តើមជ័យលាភីក្នុងក្របខ័ណ្ឌប្រទេសនៅក្នុងតំបន់។ ប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្រ្តអាស៊ីអាគ្នេយ៍ក៏តែងតែបានចូលរួមប្រកួតកីឡានេះជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ។ ដោយសារតែការប្រកួតកីឡាបាននាំមកនូវសារប្រយោជន៍ជាច្រើននោះ ទើបមានការចាប់អារម្មណ៍លើកយកប្រធានបទនេះមកសិក្សាស្រាវជ្រាវ ដើម្បីបង្ហាញនូវប្រវត្តិនៃកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ថា តើការបង្កើតកីឡាក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍មានប្រវត្តិ និង ការវិវត្តយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ? ហើយការប្រកួតកីឡានេះបានផ្តល់នូវអត្ថប្រយោជន៍អ្វីខ្លះសម្រាប់តំបន់នេះ?

១-ប្រវត្តិកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍

កីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍មានប្រភពដើមរបស់ខ្លួន ជាប់ទាក់ទងទៅនឹងកីឡាឧបទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (SEAP Games : the South East Asian Peninsula Games)។ នៅថ្ងៃទី២២ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៥៨ គណៈប្រតិភូមកពីបណ្តាប្រទេសនៅឧបទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍បានទៅចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអាស៊ី (Asian Games) នៅទីក្រុងតូក្យូប្រទេសជប៉ុន ក្នុងឱកាសនោះហើយដែលពួកគេបានជួបប្រជុំគ្នាដើម្បីផ្តួចផ្តើមបង្កើតកីឡាឧបទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះឡើង។

ហេតុផលដែលបានស្នើ គឺថាព្រឹត្តិការណ៍កីឡាក្នុងតំបន់នឹងជួយជំរុញឱ្យមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ការយល់ដឹង និង ទំនាក់ទំនងរវាងបណ្តាប្រទេសនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ប្រទេសចំនួន៦ គឺប្រទេសភូមា កម្ពុជា ឡាវ ម៉ាឡេស៊ី ថៃ និង វៀតណាមខាងត្បូង គឺជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃកីឡាឧបទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ប្រទេសទាំងនេះបានព្រមព្រៀងគ្នាដើម្បីរៀបចំការប្រកួតកីឡាឧបទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គឺតាំងពីខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥៩ រៀងមក ហើយគណៈកម្មាធិការសហព័ន្ធកីឡាឧបទ្វីបអាស៊ី       អាគ្នេយ៍ក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើងផងដែរ។

ការប្រកួតកីឡាឧបទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍លើកទី១ ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅទីក្រុងបាងកក ពីថ្ងៃទី១២ ដល់ថ្ងៃទី១៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៥៩ ដែលមានអត្តពលិក និង មន្រ្តីជាង៥២៧ នាក់ មកពីប្រទេសថៃ ភូមា ម៉ាឡេស៊ី សិង្ហបុរី វៀតណាមខាងត្បូង និង ឡាវ ចូលរួមប្រកួតកីឡាចំនួន១២ប្រភេទ។ ក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសស្ថាបនិកទាំង៦មានតែប្រទេសកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះដែលមិនបានចូលរួម។ បណ្តាប្រទេសសមាជិក នៃសហព័ន្ធកីឡាឧបទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍បានចូលរួមរាល់ពីរឆ្នាំម្តងនៅក្នុងការប្រកួតរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥។ ក្នុងនោះមានករណីលើកលែងតែមួយគត់គឺការលុបចោលព្រឹត្តិការណ៍កីឡានេះនៅឆ្នាំ១៩៦៣ (ឆ្នាំដែលត្រូវចំវេននៃប្រទេសកម្ពុជា ព្រឹត្ដិការណ៍នេះកម្ពុជាមិនអាចរៀបចំឡើងបានក្រោមហេតុផលបញ្ហានយោបាយ)។

នៅឆ្នាំ១៩៧៥ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការប្រកួតលើកទី៨ សហព័ន្ធបានសិក្សាពីធាតុរបស់ប្រទេសហ្វីលីពីន និង ឥណ្ឌូណេស៊ី។ ប្រទេសទាំងពីរនេះត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការនៅឆ្នាំ១៩៧៧ ក៏ដូចជាប្រទេសព្រុយណេ ដែលក្រោយមកទៀតនៅតែជាអាណានិគមអង់គ្លេស។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ គឺជាឆ្នាំដែលសហព័ន្ធកីឡាឧបទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍បានប្តូរឈ្មោះទៅជាសហព័ន្ធកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយកីឡានេះបានក្លាយទៅជាកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ បញ្ជីនៃបណ្តាប្រទេសដែលចូលរួមប្រកួតកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍បានពង្រីកបន្ថែមទៀត គឺឆ្នាំ២០០៣ ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍លើកទី២២ នៅប្រទេស        វៀតណាមដែលពេលនោះគេបានដាក់បញ្ចូលប្រទេសទីម័រខាងកើត បន្ទាប់ពីប្រទេសនេះទទួលបានឯករាជ្យនៅឆ្នាំ២០០២។

កីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ គឺជាការប្រកួតពហុកីឡា ប្រព្រឹត្តទៅរៀងរាល់ពីរឆ្នាំម្តង ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងប្រទេសចំនួន១១។ ការប្រកួតនេះត្រូវបានរៀបចំដោយសហព័ន្ធកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និង ត្រួតពិនិត្យដោយគណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិ និង ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី។

២-ការប្រកួតកីឡាបាល់ទាត់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

ការប្រកួតប្រជែងនេះត្រូវបានរៀបចំឡើងដោយសមាគមបាល់ទាត់អាស៊ាន ដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយ FIFA : "Fédération Internationale de Football Association" in French. In English, it is known as International Federation of Association Football។ ការប្រកួតកីឡាបាល់ទាត់អាស៊ានគឺជាការប្រកួតដណ្តើមជើងឯកបាល់ទាត់នៃប្រជាជាតិអាស៊ាន។ ការប្រកួតនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៩៦ ក្រោមឈ្មោះថា Tiger Cup។ ការយកឈ្មោះពានរង្វាន់ Tiger Cup នេះគឺដោយផ្អែកលើឈ្មោះស្រាបៀរ Tiger (Tiger Beer) របស់ប្រទេសសិង្ហបុរី ដែលជាអ្នកឧបត្ថម្ភធំនៃការប្រកួតកីឡានេះ។ ចាប់ពីឆ្នាំ២០០៨ មកគេបានប្តូរឈ្មោះទៅជាពានរង្វាន់ Suzuki Cup គឺយកឈ្មោះតាមក្រុមហ៊ុនផលិតម៉ូតូ Suzuki ដែលជាអ្នកឧបត្ថម្ភធំនៃការប្រកួតកីឡានេះ។

ការប្រកួតកីឡាឧបទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និង ការប្រកួតកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍

រូបសញ្ញាកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ត្រូវបានដាក់បង្ហាញក្នុងអំឡុងការប្រកួតកីឡាឧបទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍លើកទី១ ឆ្នាំ១៩៥៩ នៅទីក្រុងបាងកក។ រូបសញ្ញានោះមានរាងជារង្វង់៦ ដែលតំណាងឱ្យសមាជិកស្ថាបនិកចំនួន៦ ហើយរូបសញ្ញានោះត្រូវបានប្រើរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩៧។ នៅឆ្នាំ១៩៩៩ រូបសញ្ញាជារង្វង់៦ បានកើនឡើងដល់ចំនួន១០។ នៅឆ្នាំ២០១១ គេបានដាក់បញ្ចូលប្រទេសទីម័រខាងកើត ហេតុនេះ បច្ចុប្បន្នរូបសញ្ញារង្វង់នេះបានឡើងដល់ចំនួន១១។

៤-ការប្រកួតកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅឆ្នាំ២០១៩

         ការប្រកួតកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍បានប្រព្រឹត្តទៅពីថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា ដល់ថ្ងៃទី១១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩ នៅប្រទេសហ្វីលីពីន។ ការប្រកួតកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ គឺជាការប្រកួតលើក        ទី៣០ ដែលមានប្រទេសចំនួន១១ ស្ថិតនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍បានចូលរួម គឺប្រទេសព្រុយណេ កម្ពុជា ឥណ្ឌូណេស៊ី ឡាវ ម៉ាឡេស៊ី មីយ៉ាន់ម៉ា ហ្វីលីពីន សិង្ហបុរី ទីម័រខាងកើត ថៃ និង វៀតណាម។ លទ្ធផលនៃការប្រកួតកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ប្រចាំឆ្នាំ២០១៩ នៅប្រទេសហ្វីលីពីនមានដូចខាងក្រោម ៖

តារាងលទ្ធផលនៃការប្រកួតតាមប្រទេសនីមួយៗ

សន្និដ្ឋាន

សរុបមកតាមការស្រាវជ្រាវខាងលើបានបង្ហាញឱ្យឃើញថា កីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍មានដើមកំណើតតាំងពីឆ្នាំ១៩៥៨ ហើយព្រឹត្តិការណ៍នៃការប្រកួតជាលើកដំបូងត្រូវបានធ្វើឡើងនៅប្រទេសថៃក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩។ កីឡានេះបានវិវត្តជាបន្តបន្ទាប់ ដោយបានពង្រីកនូវសមាជិករបស់ខ្លួនតាំងពីចំនួន៦រហូតដល់បច្ចុប្បន្នមានសមាជិកចំនួន១១ប្រទេស។ ពីឆ្នាំ១៩៥៨ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ គេហៅថា កីឡាឧបទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៧ មក កីឡាឧបទ្វីអាស៊ីអាគ្នេយ៍បានប្តូរឈ្មោះទៅជា កីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ការប្រកួតត្រូវបានធ្វើឡើងរៀងរាល់ពីរឆ្នាំម្តងតាមអក្ខរក្រមនៃឈ្មោះរបស់ប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន។ តាមរយៈការប្រកួតកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះគឺជាការជួយជំរុញនូវកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ការយល់ដឹង និង ភាពជិតស្និទ្ធគ្នារវាងបណ្តាប្រជាជាតិនានាក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ដូច្នេះ ការជួបប្រកួតគ្នានេះក្រៅពីការបង្ហាញនូវភាពរីកចម្រើនផ្នែកបច្ចេកទេសកីឡា និង សុខភាព វាក៏បានផ្តល់នូវអត្ថប្រយោជន៍សម្រាប់ការបន្តវេនយុវជនក្នុងតំបន់ពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយឱ្យកាន់តែមានលក្ខណៈប្រសើរឡើងផងដែរ។ តាមរយៈកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះបាននាំមកនូវសន្តិសុខ សន្តិភាព ស្ថិរភាព វិបុលភាព វឌ្ឍនភាព និង សុខុដុមភាពនៅក្នុងតំបន់ទាំងមូល។

គន្ថនិទ្ទេស

១-អគ្គនាយកដ្ឋានអាស៊ាន ក្រសួងការបរទេស និង សហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍

   (អាស៊ាន) ភ្នំពេញ ឆ្នាំ១៩៩៨។

២-The ASEAN CHARTER, ASEAN Secretariat 2009.

៣-Jeux d'Asie du Sud-Est, Wikipédia

៤-Association des nations de l'Asie du Sud-Est,  Wikipédia.

៥-Association of Southeast Asian Nations, Wikipedia.