នាពេលបច្វុប្បន្ន ពាក្យ យេនឌ័រ​ តែងតែត្រូវគេប្រើជំនួសឱ្យពាក្យ ភេទ របស់មនុស្សម្នាក់ (ប្រុស ឬ ស្រី) និងមានការឱ្យនិយមន័យផ្សេងៗគ្នានូវពាក្យ យេនឌ័រ​ និង ភេទ នៅក្នុងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម  មាន    លក្ខណៈខុសគ្នាដូចជា៖

. ពាក្យ «ភេទ» សំដៅទៅលើខ្លួនប្រាណរបស់នរណាម្នាក់។ វាបង្ហាញពីភាពជាស្រី ឬប្រុស របស់ខ្លួនប្រាណខាងក្រៅរបស់នរណាម្នាក់។

. ពាក្យ  “ យេនឌ័រ (Gender) “ គឺជាភាពស្មើគ្នារវាងបុរស និងស្ត្រី ស្តីអំពី សិទ្ធិ តួនាទី ការទទួលខុសត្រូវ ការសម្រេចចិត្ត ឧបសគ្គ ឱកាស និងតម្រូវការរបស់បុរសនិងស្រ្ដី នៅគ្រប់បរិបទ គ្រប់វិស័យ និងគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានទាំងអស់ ដែលកំណត់ដោយសង្គមវប្បធម៌ ហើយអាចផ្លាស់ប្តូរបានទៅតាមពេលវេលា និងស្ថានភាពជាក់ស្តែង ឬអាចនិយាយថា ជាគោលគំនិតផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចសង្គមក្នុងការវិភាគលើតួនាទី និងទំនួលខុសត្រូវ។ យេនឌ័រក៏ជាការកំណត់របស់គ្រួសារ សហគមន៍ និងសង្គមពាក់ព័ន្ធនឹងការបែងចែកការងារ ការអប់រំ សិទ្ធិអំណាច ឋានៈ និងតួនាទី ដល់កូនស្រី កូនប្រុស និងស្រ្តី បុរស។ យេនឌ័រអាចផ្លាស់ប្តូរកែប្រែបាន ព្រោះវាជាលក្ខខណ្ឌសង្គមមិនមែនមានពីកំណើតនោះទេ។

. ពាក្យ «យេនឌ័រ» គឺសំដៅទៅលើបុគ្គលិកលក្ខណៈ និងអត្តចរិតរបស់នរណាម្នាក់ ដែលបង្ហាញអំពីអារម្មណ៍ ឬកាយវិការរបស់មនុស្សម្នាក់ ថាតើគេដូចមនុស្សស្រី ឬ ដូចមនុស្សប្រុស។

. យេនឌ័រ គឺជាគោលគំនិតផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចសង្គមក្នុងការវិភាគលើតួនាទី ទំនួលខុសត្រូវ ឧបសគ្គឱកាស និងតម្រូវការរបស់បុរសនិងស្រ្តីនៅគ្រប់បរិបទ គ្រប់វិស័យ គ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន។ ឧទាហរណ៍៖ ស្រ្តី និងបុរសអាចធ្វើជាគ្រូបង្រៀន វិស្វករ កម្មករ... ហើយស្រ្តី និងបុរសអាចមើលថែកូន និងមនុស្សចាស់ជាដើម។

. យេនឌ័រ សំដៅលើភាពខុសគ្នារវាងបុរសនិងស្រ្តីដែលកំណត់ដោយសង្គម ហើយដែលគេបានរៀនសូត្រ និងមានការប្រែប្រួលពីពេលមួយទៅពេលមួយ។ យេនឌ័រមានការផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងទូលំទូលាយរវាងតួនាទីបុរស និងស្រ្តីទៅតាមវប្បធម៌មួយទៅវប្បធម៌មួយ។

          . យេនឌ័រ គឺជាគោលគំនិតផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម ក្នុងការធ្វើការវិភាគនៃតួនាទីទទួលខុសត្រូវ ឧបសគ្គ និងតម្រូវការរបស់បុរស និងស្រ្តីនៅគ្រប់បរិបទទាំងអស់។ ដោយសារយេនឌ័រ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយសង្គម ទើបការកំណត់អំពីតួនាទីតម្រូវការអាទិភាព និងសកម្មភាពរបស់ស្រ្តីមានទំនាក់ទំនងទៅនឹងបរិបទជាក់ស្តែងនៃវប្បធម៌ សាសនា និងសេដ្ឋកិច្ចសង្គម។

. យេនឌ័រ ជា​ភាពស្មើគ្នា​រវាង បុរស និង​ស្ត្រី​អំពី​សិទ្ធិ តួនាទី ការទទួលខុសត្រូវ និង​ការសម្រេចចិត្ត​ដែល​កំណត់ដោយ​សង្គម​វប្បធម៌ ហើយ​អាច​ផ្លាស់ប្តូរ​បាន​តាម​ពេលវេលា និង​ស្ថានភាព ជាក់ស្តែង​។​[1]

នៅពេលទារកម្នាក់កើតមក គេដឹងថា ជាស្រី ឬប្រុស គឺគេសម្គាល់លើប្រដាប់ភេទរបស់ទារកនោះដែលជាផ្នែកមួយនៃជីវសាស្ត្រ។ ប៉ុន្តែយេនឌ័រ គឺខុសគ្នា។ វប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ និងច្បាប់របស់យើង បានកំណត់នូវតួនាទីយេនឌ័រសម្រាប់បុរសនិងស្ត្រី។ តួនាទីនេះចែងថា ស្ត្រីត្រូវធ្វើការងារផ្ទះ ហើយបុរសជាអ្នកសម្រេចចិត្តសំខាន់ៗនៅក្នុងសហគមន៍។ យើងច្រើនតែយល់ច្រឡំរវាងតួនាទីយេនឌ័រ ជាមួយនិងតួនាទីភេទ ហើយគិតថា វាជារឿងធម្មជាតិ ឬមិនអាចផ្លាស់ប្តូរបាន។

តើយេនឌ័រមានន័យដូចម្តេច? យេនឌ័របានចាប់កំណើតពីពេលណាមក?

យេនឌ័រ តាមវចនានុក្រម Learner’s Dictionary ជាភាសាអង់គ្លេសខ្មែរ បានពន្យល់ថា ជាលិង្គ។  លិង្គនេះមិនមែនសំដៅលើប្រដាប់ភេទបុរសទេ តែវាសំដៅលើភេទ(នបុំសលិង្គ និងឥត្ថីលិង្គ)។[2] យេនឌ័រ  ឬជេនឌ័រ គឺសំដៅលើរូបសាស្ត្រ ជីវសាស្ត្រ ចិត្ត ឥរិយាបទ ទាក់ទងនឹងភាពប្លែកគ្នារវាងនបុំលិង្គ និងបុំលិង្គ។ យោងតាម បរិបទវាក្យសព្ទសំដៅដល់ជីវសាស្រ្តភេទ (ឧ. ថ្លែងដល់ភេទ ប្រុស និងស្រី ឬក៏អន្តរភេទ), ភេទដែលផ្អែកទៅលើរចនាសម្ព័ន្ធសង្គម (រួមបញ្ចូលទាំងតួនាទីភេទ និងតួនាទីសង្គមដទៃទៀត) ឬអត្តសញ្ញាណភេទ។

អ្នកភេទវិទ្យាលោក John Money បានបែងចែកវាក្យសព្ទរវាង ជីវសាស្រ្តភេទ និង យេនឌ័រ ជាច្បាប់មួយ នៅឆ្នាំ១៩៥៥។ មុនពេលចាប់ផ្តើមការងាររបស់គាត់ វាជារឿងមិនធម្មតាមួយ ដើម្បីប្រើប្រាស់ពាក្យយេនឌ័រ សំដៅលើអ្វីមួយ ដូចការបែងចែកក្នុងវេយ្យាករណ៍នោះទេ។ ទោះបីជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ អត្តន័យរបស់លោក Money ទៅលើពាក្យនេះ មិនមានលក្ខណៈសកលទូទៅទេ រហូតដល់ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ នៅពេលដែលអ្នកទ្រឹស្តីស្រ្តីបានក្រសោបទស្សនៈទៅលើការបែងចែករវាងជីវសាស្រ្តភេទ និងរចនាសម្ពន្ធសង្គមនៃយេនឌ័រ។ សព្វថ្ងៃនេះ ការបែងចែកបានដើរតាមយ៉ាងជាក់ច្បាស់នៅក្នុងបរិបទសង្គម ជាពិសេសក្នុងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម និងឯកសារដែលបានសរសេរឡើងដោយអង្គការសុខភាពពិភពលោក(WHO)។ ទោះបីជានៅក្នុងបរិបទដទៃទៀត នៅក្នុងផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមអត្តន័យនៃពាក្យថាយេនឌ័រ បានទទួលនូវរបៀបប្រើប្រាស់ផ្លាស់គ្នា រួមទាំងភេទ (Sex) ទោះបីជាដាក់ជំនួសនៅពីក្រោយពាក្យផ្សេង។ ទោះបីជាការបញ្ចប់នូវការផ្លាស់ប្តូរនេះនៅក្នុងអត្តន័យនៃពាក្យយេនឌ័រ ដែលអាចធ្វើឱ្យអូសបន្លាយមកទល់នឹងទសវត្សរ៍១៩៨០។ ការពន្លឿនដ៏តូចនៃដំណើរការក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រអក្សរសាស្រ្តត្រូវបានសង្កេតនៅពេលមួយក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ ដោយរដ្ឋបាលអាហារ និងឱសថ បានចាប់ផ្តើមប្រើប្រាស់ពាក្យ យេនឌ័រ ជំនួសឱ្យពាក្យភេទ។ យេនឌ័រ គឺឥឡូវត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាធម្មតាដែលថែមទាំងមិនមែនជាមនុស្ស និងសត្វ ដោយមិនឱ្យជាប់ទាក់ទិនទៅនឹងតួនាទីយេនឌ័រក្នុងសង្គម។

ចំណែកឯនៅក្នុងអក្សរសាស្រ្តអង់គ្លេសវិញ ការបែងចែកជាបីរវាង ជីវសាស្ត្រភេទ ចិត្តសាស្ត្រភេទ និងតួនាទីសង្គមភេទ ដែលដំបូងបានលេចចេញក្នុងកាសែតស្រ្តីមួយ ចំពោះការនិយមប្តូរភេទនៅឆ្នាំ១៩៧៨។ វប្បធម៌មួយចំនួនកំណត់តួនាទីជាយថាភេទ(ច្បាស់) ពាក់ពន័្ធនឹងតួនាទីសង្គម ដូចជាពួកហ៊ីជ្រៈ(Hijra) នៃប្រទេសឥណ្ឌា និងប៉ាគីស្ថានជាដើម។

នាទី​យេនឌ័រ គឺជាការរៀបរា​​ប់​ពីអ្វី​ដែល​បុរសនិង​ស្ត្រី ​រំពឹងថានឹង​ធ្វើ​អ្វីមួយ​បាន​។ ឧទាហរណ៍​៖ បុរស​ត្រូវបាន​គេ​រំពឹងទុក​ថា ជា​អ្នកទទួលបន្ទុក​ចេញទៅធ្វើការងារខាងក្រៅដូចជា ធ្វើជារាជការ ធ្វើជាអ្នក​ជំនួញ ធ្វើស្រែចម្ការ ​កាប់​អុស រកត្រី រីឯ​ស្ត្រី​វិញ​គឺជា​អ្នក​ចម្អិន​អាហារ មើលថែកូន​។ ចាប់តាំងពី​បាន​បង្កើត​តួនាទី​យេនឌ័រ ធ្វើ​ឱ្យ​មានការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ការទទួល​ខុសត្រូវ​ការងារ​រប​ស់បុរស និង​ស្ត្រី​ក្នុង​ជីវិត​រស់នៅ និង​ការយល់ដឹង​ពី​ឥទ្ធិពល​នៃ​យេនឌ័រ ទៅលើ​ការអនុវត្ត​ឱ្យ​បានល្អ​សម្រាប់​បុរសនិង​ស្ត្រី​។ ស្ត្រី​មានការ​ជឿជាក់ថា ពួកគេ​មិនអាច​ចចេស​រឹងរូស និង​មានតែ​បុរស​ប៉ុណ្ណោះ​ជា​អ្នកគ្រប់គ្រង​គ្រួសារ។ ដូច្នេះ បើយោងទៅលើការគិតនេះ វាអាចមានភាព​លម្អៀង​នៃ​យេនឌ័រ ដែលមាន​ដែន​កំណត់​សម្រាប់​អ្វីដែល​បុរសនិង​ស្ត្រី​ក្នុង​ការធ្វើសកម្មភាព​នានា​ទាក់ទង​នឹង​ការ​រស់នៅ​ប្រចាំថ្ងៃ​។​

តួនាទី​យេនឌ័រ មាន​សារៈសំខាន់​ណាស់​ក្នុង​ការចូលរួម​យ៉ាងសកម្ម ក្នុង​សកម្មភាព​ទាំងឡាយ​របស់គ្រួសារ និង​សហគមន៍ ​ដើម្បី​អភិវឌ្ឍន៍​គ្រួសារនិង​សហគមន៍ គប្បី​បង្កើត​ឱ្យ​មានការ​ពិភាក្សា​អំពីវិធី  ​ផ្សេងៗ​ក្នុងការ​ចែករំលែក​ការទទួលខុសត្រូវ​ផ្អែកលើ​សមភាព​យេនឌ័រ​។[1]

​         ក្នុងពេល​បច្ចុប្បន្ន​នៅលើ​ពិភពលោកយើង​នេះ ទំនៀមទម្លាប់​យេន​ឌ័រ គឺ​កំពុងតែមាន​ការផ្លាស់ប្តូរផងដែរ ដ្បិតមាន​មនុ​ស្សវ័យ​ក្មេង​ជាច្រើន​ដែល​ធ្វើការ ដើម្បី​សមភាព និង​យុត្តិធម៌​កំពុងតែ​ជួយ​ឱ្យមាន​ការផ្លាស់ប្តូរ​នេះ។ យេន​ឌ័​រខ្លះ​អាច​ជះឥទ្ធិពល​ដល់​ជីវិត​រស់នៅ​ប្រ​ចាំថ្ងៃ​របស់​យើង​ ហើយ​ចាំបាច់​ត្រូវធ្វើ​ការផ្លាស់ប្តូរ​។ ឧ​ទា​ហរ​ណ៏​៖ ស្ត្រី​បង្វិល​ចង្ក្រាន​មិន​ជុំ គឺជាពំនោលមួយដែល​ធ្វើឱ្យ​ស្ត្រី​បាត់បង់​សេរីភាព​និង​ឱកាស​នៃ​ការចូលរួម​ក្នុងសកម្មភាពនានា​ក្នុងសង្គម​ដែលទាក់ទងនឹង​ការអប់រំ ការទទួលបាន​ពត៌មាន និង​ការបញ្ចេញ​មតិយោបល់​ជាដើម​។

ជាទូទៅនៅក្នុងសង្គមខ្មែរ ​បុរស​គឺជា​មេ​គ្រួសារ​ក្នុង​គ្រួសារ បុរស​មានអំណាច ​បុរសមាន​សិទ្ធិ បុរស​ជា​អ្នកសម្រេច​កិច្ចការ​ក្នុង​គ្រួសារ ដូច្នេះ​ស្ត្រី​ត្រូវតែ​ស្តាប់បង្គាប់​បុរស ត្រូវតែគោរពបុរស ទោះបីជា​គំនិត​របស់​បុរស​ទាំង​នោះ​អាច​បង្ករ​ជាបញ្ហា​ក៏ដោយ ហើយ​តួនាទី​យេ​ឌ័រដែល​គេ​រំពឹងទុក​នោះ គឺ​ត្រូវបានគេ​មើលឃើញ​ជាក់ច្បាស់​នៅក្នុង​ទិ​ដ្ធ​ភាពជា​ច្រើន​នៃ​គ្រួ​សារ។ ​គ្រួសារ​ខ្លះ​បាន​ប្រព្រឹត្ត​ចំពោះ​ក្មេងស្រី និង​ក្មេងប្រុស​ស្មើរ​ភាព​គ្នា តែ​​ក៏មាន​គ្រួសារ​ជាច្រើនទៀត​ដែល​មិនបាន​ប្រព្រឹត្ត​ចំពោះ​ក្មេងប្រុសនិង​ក្មេងស្រី​ឱ្យបាន​ស្មើភាព​គ្នា​នោះទេ។ ដូច្នេះគ្រួសារ និង​សហគមន៍ គួរគប្បី​បង្កើត​ឱ្យ​មានការ​ពិភាក្សា​អំពី​វិធី​ផ្សេងៗ​ក្នុងការ​ចែករំលែក ការទទួល​ខុសត្រូវ ដោយ​ផ្អែកលើ​សមភាព​យេនឌ័រ​។ ​ការធ្វើ​ដូច្នេះ​ ពួកគេ​អាចមានលទ្ធភាព​ក្នុងការ​ស្វែងរក​វិធី​ដ៏​ល្អប្រសើរ​សម្រាប់ពួកគេ​ ចែករំលែក​នូវ​តួនាទី​ដែល​អាចធ្វើ​ឱ្យ​យុវវ័យ​មានការ​សប្បាយរីករាយ ដើម្បី​ភាពសុខដុមរមនា​នៅក្នុង​គ្រួសារ​។​ 

តួនាទីយេនឌ័រ បានបង្កើតឱ្យមានការរំពឹងទុកផ្សេងៗនូវអ្វីដែលគេហៅថា “បុរសពេញលក្ខណៈ” និង “ស្ត្រីពេញលក្ខណៈ”។ នៅពេលដែលការរំពឹងទុករបស់យេនឌ័របានរួមបញ្ចូលនូវការគោរពនិងការសរសើរចំពោះតួនាទីរបស់ភេទផ្សេងៗគ្នា នោះស្ត្រីនិងបុរសអាចមានដំណើរជីវិតមួយដែលប្រកបទៅដោយភាពពេញចិត្ត ការរួមធ្លុងគ្នា និងសមិទ្ធិផលផ្សេង។ ប៉ុន្តែជារឿយៗ តួនាទីរបស់ស្ត្រី មានឋានៈទាបជាងយ៉ាងខ្លាំង បើធៀបនឹងតួនាទីរបស់បុរស។ ឋានៈមិនស្មើគ្នានៅក្នុងយេនឌ័រនេះ រឹតតែបណ្តាលឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ថែមទៀត នៅពេលដែលមានការរំពឹងទុកពីសង្គមថា បុរសមានការគ្រប់គ្រងលើស្ត្រី ឬនរណាម្នាក់ដែលមានរូបរាង ឬគំនិតដូចស្ត្រី។ វិធីមួយដើម្បីមើលឃើញពីភាពខុសគ្នារវាងឋានៈបុរសនិងស្ត្រី គឺតាមរយៈការឆ្លុះបញ្ចាំងពីបុគ្គលិកលក្ខណៈនៃភាពជាបុរសនិងភាពជាស្ត្រីដែលមនុស្សទូទៅកោតសរសើរ។ ធ្វើបែបនេះអាចជួយឱ្យមនុស្សគិតថា តើបុគ្គលិកលក្ខណៈណាខ្លះដែលសហគមន៍ទទួលស្គាល់។ ការឆ្លុះបញ្ចាំងបែបនេះក៏ជួយឱ្យក្រុមស្វែងយល់ថា តើបុរសនិងស្ត្រីទូទៅប្រព្រឹត្តបែបណា ដើម្បីលើកកម្ពស់ការរំពឹងទុកក្នុងយេនឌ័រ ហើយតើនឹងមានអ្វីកើតឡើងបើមនុស្សម្នាក់ប្រព្រឹត្តខុសគេ។ ស្ត្រីៗច្រើនតែជជែកគ្នាស្ងាត់ៗអំពីបទពិសោធន៍និងអារម្មណ៍របស់ពួកគេ ហើយការរៀបរាប់ពីភាពលំបាកផ្សេងៗក្នុងជីវិត ជាពិសេសអំពីការប្រាស្រ័យទាក់ទងដ៏លំបាកជាមួយបុរស ជួយឱ្យស្ត្រីមានអារម្មណ៍ថា មិនសូវឯកា។ ប៉ុន្តែការជជែកគ្នារបស់ពួកគេ ជាទូទៅមិនសូវលើកយកសំណួរដែលស្វែងរកមូលហេតុនៃភាពលំបាករបស់ពួកគេ ឬអំពីដំណោះស្រាយនៃបញ្ហានោះទេ។ សកម្មភាពឆ្លុះបញ្ចាំងនិងចែករំលែក អាចផ្តល់នូវទីកន្លែងមួយដែលមានសុវត្ថិភាព និងភាពងាយស្រួលដល់ស្ត្រី ដើម្បីឱ្យពួកគាត់ពិភាក្សាអំពីបទពិសោធន៍របស់ខ្លួន ព្រមទាំងប្រៀបធៀបតួនាទីរបស់ពួកគាត់ជាមួយនឹងតួនាទីរបស់បុរស។ នៅគ្រប់សហគមន៍ទាំងអស់ មានការងារខ្លះត្រូវបានចាត់ទុកថាជា “ការងារបុរស” ហើយការងារខ្លះទៀតជា “ការងារស្ត្រី។ ភាពខុសគ្នានៃការរំពឹងទុកទាំងនេះ គឺជាផ្នែកមួយនៃតួនាទីយេនឌ័រ។ ការងារដែលស្ត្រីជាច្រើនធ្វើ ដូចជាមើលថែកូន និងតម្រូវការប្រចាំថ្ងៃរបស់គ្រួសារ ច្រើនតែមិនទទួលបានតម្លៃខ្ពស់ទេ ឬថែមទាំងមិនត្រូវបានគិតថាជាការងារទៀតផង។ នេះគឺជាមូលហេតុមួយដែលធ្វើឱ្យស្ត្រីមានឋានៈទាប និងមានការងារច្រើនដែលមិនស្មើភាព។ ការពិភាក្សាអំពីតួនាទីយេនឌ័រនិងការងារ អាចជួយឱ្យមនុស្សគិតអំពីការផ្លាស់ប្តូរផ្សេងៗដែលអាចនាំឱ្យសុខភាពរបស់ស្ត្រីបានប្រសើរឡើង។ ការរៀបរាប់អំពីសកម្មភាពទាំងឡាយដែលបុរសនិងស្ត្រីធ្វើរៀងរាល់ថ្ងៃ អាចផ្តល់ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ការពិភាក្សាអំពីការងារ និងយេនឌ័រ។ ជួនកាលបុរស ឬស្ត្រី មិនបានដឹងទេថា តើស្ត្រី ឬបុរសធ្វើអ្វីខ្លះក្នុងមួយថ្ងៃៗ។

ពេលខ្លះស្រ្តីមិនដែលគិតថា អ្វីដែលស្ត្រីធ្វើនៅផ្ទះ ជាការងារទេ ទោះបីជាស្រ្តីមានការងារពេញមួយថ្ងៃក៏ដោយ ក៏ស្រ្តីនៅតែត្រូវធ្វើការងារផ្ទះដែរ ហើយមិនដែលបានសម្រាកអ្វីឡើយ។ ស្រ្តីតែងតែគិតថា បុរសត្រូវការអាហារនិងការសម្រាកច្រើនជាង ព្រោះពួកគេធ្វើការងារនឿយហត់ជាង តែជាក់ស្តែងស្ត្រីធ្វើការនឿយហត់ដែរ តែហូបនិងសម្រាកបានតិចទៅវិញ។ ស្ត្រីហាក់ដូចជាធ្វើការងារច្រើនម៉ោងជាង តែសម្រាកបានតិចជាង។

តួនាទីយេនឌ័រ តែងតែប្រែប្រួលទៅតាមពេលវេលា។ ជាញឹកញាប់ តួនាទីយេនឌ័រតែងតែកំណត់   ឋានៈស្ត្រីឱ្យនៅទាប ដែលមានន័យថា មិនសូវទទួលបានការថែទាំសុខភាព មិនអាចគ្រប់គ្រងរាងកាយខ្លួនឯងយ៉ាងពេញលេញ ធ្វើការងារច្រើនម៉ោង និងមិនសូវមានអំណាចក្នុងការសម្រេចចិត្តនោះទេ។ ដើម្បីឱ្យសហគមន៍អាចកែលម្អសុខភាពរបស់ស្ត្រីបាន ពួកគេចាំបាច់ត្រូវកែប្រែតួនាទីយេនឌ័រ ជាពិសេសចំណុចដែលធ្វើឱ្យស្ត្រីងាយរងគ្រោះពីបុរស។ ត្រង់នេះហាក់ដូចជាពិបាកកែប្រែខ្លាំងណាស់ ប៉ុន្តែវាមិនសូវជាពិបាកទេ នៅពេលដែលយើងយល់ដឹងថា យេនឌ័រមិនមែនជាបញ្ហាជីវសាស្ត្រនោះ មានន័យថា អ្វីៗដែលយើងគិតថា ស័ក្តិសមជាបុរស និងស័ក្តិសមជាស្ត្រី គឺជាការយល់ឃើញរបស់យើងតែប៉ុណ្ណោះ វាមិនមែនកើតចេញពីធម្មជាតិនោះទេ។ ម្យ៉ាងទៀតគួរចាំថា នៅគ្រប់តំបន់នៅទូទាំងសកលលោក តួនាទីយេនឌ័រ​ តែងតែប្រែប្រួលទៅតាមពេលវេលា។ ការពិភាក្សាអំពីខ្សែជីវិតរបស់ស្ត្រីក្នុងអតីតកាលធៀបនឹងបច្ចុប្បន្ន​កាល អាចជួយឱ្យមនុស្សមើលឃើញថា តួនាទីយេនឌ័រពិតជាផ្លាស់ប្តូរមែន និងឃើញថាការផ្លាស់ប្តូរទាំងនេះបានធ្វើឱ្យសុខភាពរបស់ស្ត្រីកាន់តែប្រសើរ។