ធាតុភ្លើង (អត្ថប្រយោជន៍ក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ-អត្ថន័យក្នុងទស្សនវិជ្ជានិងសាសនា)

ដោយ : បណ្ឌិត ប៉ាន់ វុត្ថា

ប្រធានស្ដីទីនាយកដ្ឋានទស្សនវិជ្ជានិងសង្គមវិជ្ជា

វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្រ្តនិងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម

រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

សេចក្តីផ្តើម

​ធាតុភ្លើង ជា ភាវៈ (ធាតុដើម)មួយក្នុងចំណោមធាតុទាំង៤ (ទឹក ដី ភ្លើង ខ្យល់) ដែលបង្កើត ទ្រទ្រង់ការប្រើប្រាស់ និងបំផ្លាញភាវៈ (សត្វ រុក្ខជាតិ វត្ថុអវិញ្ញាណកៈ…)ទាំងអស់នៅលើពិភពលោកនេះ។

ធាតុភ្លើង មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់មនុស្ស ដែល​ត្រូវបានប្រើ​សម្រាប់ ​កម្ដៅ អុចបំភ្លឺ ចំអិនអាហារ ព្យាបាលជំងឺ​​ ប្រើក្នុង​ផលិតកម្មប្រើសម្រាប់ដំណើរការ​​គ្រឿងមេកានិក ប្រើជាអាវុធវាយប្រហារ និងជាខែលកាពារ ជាដើម ​។​ ​

ក្រៅពីតួនាទីសំខាន់ក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ភ្លើងក៏មានអត្ថន័យទាំងទស្សនវិជ្ជា ទាំងសាសនាយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ​ផងដែរ។

ក្នុងជំនឿ សាសនា ធាតុភ្លើង  ត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាអ្នកតា ជាព្រះអាទិទេព ​ជាស្ពានអន្តរទំនាក់ទំនងរវាង​មនុស្ស និងទេពឬអមនុស្ស ជាសាក្សីបញ្ជាក់ពីភាពស្មោះភក្តី ជាអ្នកបំផ្លាញ ជាអ្នកបង្កើតនិងជាអ្នកកាត់សេចក្តី … ផងដែរ។

ក្នុងទស្សនវិជ្ជា ធាតុភ្លើង  ត្រូវបានផ្តល់អត្ថន័យផ្សេងៗទៅតាមទស្សនៈ ការយល់ឃើញ និងជំនឿរបស់មនុស្សតាមស្ថានភាពនិងកាលៈទេសៈ។

 ១- ភ្លើង ជាភាវៈទ្រទ្រង់

ភ្លើងត្រូវបានប្រើ​សម្រាប់ : កម្ដៅ ចំអិន​អាហារ  អុចបំភ្លឺ ព្យាបាលជំងឺ ទ្រទ្រង់ឲ្យម៉ាស៊ីននិងគ្រឿងមេកានិកដំណើរការ…។​​

ការប្រើប្រាស់និងការគ្រប់គ្រងភ្លើងមិនបានល្អនិងត្រឹមត្រូវអាចបង្កអោយមានអគ្គីភ័យដែលអាចបង្កឱ្យមានមហន្តរាយទ្រព្យសម្បត្តិនិងអាយុជីវិតរបស់មនុស្ស សត្វ។

ភ្លើងត្រូវបានប្រើ​សម្រាប់ព្យាបាលជំងឺ ៖ ជប់ អុច អាំងក្រោយពេលសម្រាលកូន ខ្យល់គ លង់ទឹក ជំងឺក្លន ស្ពឹក។ល។ គ្រូហ្ម​ខ្មែរបានប្រើ ភ្លើងក្នុងការព្យាបាលជំងឺតា​មបែបបុរាណ។ ការយកភ្លើង​មកព្យា​បាល​ដើម្បី​ជួយ​សម្រួល​សរសៃឲ្យមានដំណើរការល្អ។ ជាទូទៅ គ្រូហ្មយកថ្នាំរុក្ខជាតិមកដាក់នៅត្រង់​សរសៃ​ផ្នែកក ខ្នង និងចង្កេះ ទៅតាម​ប្រភេទជំងឺ ​ ​ហើយអុជភ្លើង រហូតឆេះអស់ថ្នាំ ទើបគ្រូហ្ម​សូត្រ​គាថា មន្តអាគម​ពន្លត់​​ភ្លើង។

២- អត្ថន័យភ្លើងក្នុងជំនឿ​ ​សាសនា និងទស្សនវិជ្ជា

ជំនឿលើភ្លើង មានទាំងក្នុងព្រហ្មញ្ញ​សាសនា ទាំងក្នុង​ពុទ្ធសាសនា ទាំងក្នុង​​ជីវចល និយម  និងទស្សនវិជ្ជា ។

-ភ្លើង ជាភាវៈបង្កើត ៖ ភ្លើង ជាប្រភពនៃការកកើតអ្វីៗ​ទាំង​អស់។ ធម្មជាតិ​នៃលោកធាតុ ផ្គុំដោយធាតុ២ផ្ទុយគ្នានៅ​ក្នុង​ភាវៈមួយ (អាតូម) ហើយ​សង្រ្គាមរវាង​ធាតុផ្ទុយ(ណឺត្រុង-ប្រូតុងនិងអេឡិចត្រុង)​កើតជាភ្លើង គឺភ្លើង​នេះហើយជាប្រភពនៃការកើតអ្វីៗទាំងអស់ ជាប្រភព​នៃការ​ប្រែ​ប្រួលអ្វីៗទាំងអស់។ ហេរ៉ាគ្លីត អះអាងថា ៖ ភ្លើង ជាភាវៈបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់។ ព្រះពុទ្ធ អ៊ីប៉ូក្រាត អារីស្តូត អះអាង​ថា ៖ អ្វីៗទាំងអស់កើតពី ទឹក ដី ភ្លើង ខ្យល់។ កម្ដៅ ពន្លឺ អេឡិចត្រូស្តាទិច អេឡិចត្រូម៉ាញ៉េទិច អគ្គិសនី ចលនាមេកានិក ជាដើម សុទ្ធតែកើតពីភ្លើង។[1]

ព្រះពុទ្ធបានរកឃើញ ភាវរស់ទាំងអស់ កើតពីបង្គុំធាតុ ទឹក ដី ភ្លើង ខ្យល់ និងសញ្ញាក្ខន្ធ ​​ រស់នៅដោយប្រើប្រាស់ ទឹក ដី ភ្លើង ខ្យល់  ហើយក្រោយពេលស្លាប់ទៅវិញ បំបែករាងកាយទៅជា​ ទឹក ដី ភ្លើង ខ្យល់ វិញ។

- ភ្លើងជាភាវៈបំផ្លាញ ៖  ព្រះព្រហ្មបានប្រើភ្លើងដុតសម្អាតផែនដីមុននឹងបង្កើមនុស្ស​ សត្វ រុក្ខជាតិនៅលើផែនដី។

-ភ្លើងត្រូវបានចាត់ទុកថាជាអ្នកតា​ ៖ មុន​ទទួលឥទ្ធិពលឥណ្ឌា ខ្មែរជឿលើកម្លាំងអធិធម្មជាតិ និងចាត់​ទុក ​ភ្លើង ជា ​​អ្នក​តា គឺ​ អ្នកតាភ្លើង អ្នកតាចង្ក្រាន។ 

-ភ្លើងត្រូវបានចាត់ទុកថាជាព្រះ ៖ ក្រោយ​​ ​ពេលទទួល​ឥទ្ធិពល​ឥណ្ឌា ខ្មែរបានចាត់ទុកភ្លើង ជា ព្រះ​ឬ​​អាទិទេពគឺ ព្រះអគ្និ ព្រះភ្លើង។ ​​​ព្រះអាទិត្យ ព្រះសុរិយា ព្រះសូរ្យសែង ដែលតំណាង ថ្ងៃ​ទាំង៧​ក្នុង​មួយសប្តាហ៍ ​ជាអ្នកកំណត់ពេលវេលា​យប់​​-​ថ្ងៃ ជា​អាទិ​ទេពភ្លើង ហើយព្រះឥសូរ (ព្រះនេតទី៣របស់ទ្រង់ជា    ភ្លើង) ក៏ជា​អាទិ​ទេពភ្លើងដែរ។ ^[2] ព្រះអគ្និ ជាទេពនៃភ្លើង​ ជាអ្នកការពារ ជាទេពនៃ​លំនៅឋាន(ផ្ទះបាយ)ឬហៅអាចហៅថា អ្នកតាចង្ក្រាន។  

អ្នកតាភ្លើង ​ព្រះ​ភ្លើង មានតួនាទីសំខាន់ណាស់នៅក្នុង​ពិធី​បុណ្យ​សាសនា ទាំងព្រហ្មញ្ញ ​សាសនា ទាំង​ពុទ្ធសាសនា ទាំងជីវចលនិយម នៅក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាជន ខ្មែរ។

-ភ្លើងឆេះកល្ប ៖ ក្នុងសាសនាមានជំនឿ​ លើភ្លើងឆេះកល្បដែលតំណាលថាមនុស្ស​នៅលើភពផែនដីយើងនេះ នឹងទៅដល់ចំណុចមួយដែលគេហៅថា វឹងសុង គឺមនុស្សនឹងរស់​នៅពោរពេញ​ដោយ​ភាពច្របូកច្របល់ រស់នៅមិនស្គាល់បងប្អូនកូនចៅឯង មានភាពអនាធិបតេយ្យ លួច ឆក់ប្លន់ ឆបោក កាប់សម្លាប់ គ្នា ចាប់រំលោភ​គ្នាដូចសត្វធាតុ អំពើអសុជីវធម៌ រមិលគុណ គ្មានមេត្តា គ្មានករុណា … ពេលនោះ​ នឹងមានភ្លើងឆេះកល្ប ដើម្បីជម្រះសម្អាត​ភពផែន​ដី បន្ទាប់មក នឹងមានព្រះពុទ្ធមួយ​អង្គ​ទៀត​ ព្រះនាម សេអារ្យមេត្រិយ ត្រាស់ដឹង ហើយយាង ​មក​អប់រំ​ទូន្មាន​ប្រៀនប្រដៅមនុស្សឲ្យស្គាល់​ខុស​ ស្គាល់ត្រូវ ប្រព្រឹត្តអំពើល្អឡើងវិញ ហើយនាំភាពសម្បូរណ៍​សប្បាយ សុខសុភមង្គលមក​ឲ្យមនុស្ស​លើ​ផែនដីជាថ្មី។

-ភ្លើងជាទេពកាត់សេចក្តី ​ ៖ មាន​រឿងមួយទាក់ទង​នឹងសរស​រភ្លើង តំណាលថា មានទេព២អង្គគឺ ព្រះព្រហ្ម និងព្រះនរាយណ៍ ឈ្លោះគ្នា​ដោយម្នាក់ៗចង់​ថាខ្លួនគេជាអ្នក​បង្កើត​លោក និងគ្រប់គ្រងលើលោកទាំងមូល។ តែរំពេចនោះ​មានសរសរភ្លើងមួយលេចឡើងនៅចន្លោះ​ទេពទាំង២អង្គ​នោះ​។ ទេពទាំង២ចង់ដឹងថា​ សរសរភ្លើងនេះ​ជាអ្វី ហើយពេលនោះ ព្រះព្រហ្មក៏ក្រឡាខ្លួនជាហង្ស ហើរឆ្ពោះទៅខាង​លើ ឯព្រះវិស្ណុក្រឡាខ្លួន​ជា​ជ្រូកព្រៃ បានជីក កកាយទៅខាងក្រោម។ ទេពទាំង២ បានខិតខំប្រឹងរកអស់​រយៈ​ពេលយ៉ាងយូរ នៅតែ​មិន​ឃើញ រំពេចនោះព្រះ​ឥសូរ(សិវៈ) បានផុសចេញនៅចំកណ្តាលសរសរនោះ ដើម្បី​បញ្ជាក់​ពី​ឫទ្ធា​នុភាព​​របស់ទ្រង់លើទេពទាំង២អង្គនោះ (ក្នុងសិល្បៈខ្មែរឆ្លាក់សរសរភ្លើងនេះមានមុខ ហៅថា មុខ​លិង្គ និងមានការកសាងព្រះហរិហរៈ)។

            ព្រះឥសូរ ឬព្រះសិវៈ  ជាទេពបំផ្លាញសភាវអាក្រក់ ហើយជានិច្ច​កាល​​ទ្រង់តែងប្រើភ្លើងធ្វើការជម្រះសភាវអាក្រក់។^​[3]​

-ភ្លើងត្រូវបានប្រើ​សម្រាប់តំណាង ពុទ្ធិ បញ្ញា ប្រាជ្ញា វិចារណញ្ញាណ និងសីលធម៌ ៖ ពន្លឺ​ គឺ​ជា​និមិត្ត​រូបនៃចំណេះវិជ្ជា ​សីលធម៌ និងសិរីមង្គល។ ភ្លើង ជា ពន្លឺព្រះធម៌។ ខ្មែរបុរាណ​យល់ថា ​ភាព​ងងឹត​​​គឺជាការ​ស្លាប់​ឬ​មរណភាព។ ការឃ្លាតឆ្ងាយពីពន្លឺ គឺជាការប្រាសចាកពី សីលធម៌ ដែល​អាចនាំ​មកនូវ​មហន្ត​រាយ មរណភាព បណ្តាល​ឱ្យធ្លាក់ក្នុងនរក ជាពិសេសចំពោះ ជនណាដែលមិនដើរ​តាមគន្លង​ធម៌​ព្រះ។

-ភ្លើងត្រូវបានប្រើ​សម្រាប់ការអប់រំ ៖ ខ្មែរ                 បានប្រើភ្លើងក្នុងវិស័យអប់រំក្នុងច្បាប់ស្រី ច្បាប់ប្រុស។ បុព្វបុរសខ្មែរបានអប់រំស្ត្រីឲ្យរក្សាភ្នក់ ភ្លើងទាំង៣ (ប្តី ប្រពន្ធ កូន​ក្នុង​ក្រុមគ្រួសារខ្លួនឯង ខាងឪពុកម្តាយបង្កើត​ ខាងឪពុកម្តាយ​​ក្មេក) គឺភ្លើងក្នុងកុំនាំចេញក្រៅ ភ្លើងក្រៅកុំនាំចូលក្នុង។ ​ច្បាប់ស្រី អប់រំស្រ្តីឲ្យរក្សា​ភ្នក់​ភ្លើង​ទាំង៣ ដែល​មានខ្លឹមសារដូចតទៅ ៖ ធ្វើវត្តប្រតិបត្តិ ឲ្យនាងរក្សា ភ្នក់ភ្លើងទាំង៣។ ភ្លើង ក្រៅ​កុំនាំ​ទៅក្នុង ឲ្យឆេះ​បំផ្លុង រឹងផ្លុំ​បង្កាត់។ ភ្លើង ក្នុងមិនប្រុងប្រយ័ត្ន នាំមកបង្កាត់ ឲ្យឆេះខាងក្រៅ។ ភ្លើង​នោះ​ឲ្យគុណពុំលង់ នឹង​ឲ្យ​ឧត្តុង្គឧត្តម​កន្លង។ ភ្លើងមួយនោះឲ្យរក្សា គឺគុណមាតា បិតាស្ងួនគ្រង។ ភ្លើង​មួយ​គម្តែងក្រឡា គឺប្តីអាត្មា​ ស្ថិតស្ថេររួមរក្ស។ នេះ​ហៅ​ភ្នក់ភ្លើងទាំង៣ ម្តាយផ្តាំកូនស្រី ឲ្យខំរក្សា។^[4]  ច្បាប់ប្រុស ​អប់រំ​បុរសឲ្យរក្សាភ្នក់​ភ្លើងទុកបំរុងសម្រាប់​    ប្រើប្រាស់​ក្នុង​ផ្ទះទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ដែល​មាន​ ខ្លឹម​សារដូចតទៅ ៖ ប្រអប់ដាក់ទឹមស្មា ថ្វាយទេវតា រក្សាយើង ហើយ​ឲ្យបំពួកភ្លើង នៅ​ក្រានក្រៅកុំឲ្យដាច់។ កុំឲ្យអស់រលីង រលត់ធេងហើយថាភ្លេច សព្វថ្ងៃមើលកុំដាច់ កុំដើរយកពីផ្ទះគេ។ ថែទាំ​មើល​ជើងក្រាន ឲ្យឧសមាន​កុំទំនេរ បង្កាត់បង្កើតកេរ្តិ៍ កុំប្រហែស​ឲ្យសូន្យ​សុង។ ប្រយ័ត្នរែងក្រងាយ ពុំសប្បាយ​ឈឺ​ពោះ​ពុង បង្កាត់​កម្ដៅអង្គ អុជបំភ្លឺមើលនេះនោះ។ រត់រកភ្លើងសស្រាក់ ព្រួយលំបាកតែខ្លួនឯង ហេតុខ្ជិល​ពុំគិតក្រែង ក្រយប់ថ្ងៃព្រួយដើរឆ្ងាយ។^[5]

-ភ្លើងជា​ឧបករណ៍​បន្សុទ្ធ ៖ វត្ថុអ្វីក៏ដោយ ដែលចូល​ទៅ​ក្នុង​​ភ្លើង ទោះជា​វត្ថុ​នោះ មិនបរិសុទ្ធ ក៏​ក្លាយ​ជា​បរិសុទ្ធដែរ។

ទស្សនៈរបស់​ប្រជា​ពល​រដ្ឋខ្មែរយល់ថា​​​​ កា​រ​ស្លាប់​​​មិនមែន​ជាការ​សាបសូន្យ​ទេ ក៏ប៉ុន្ដែ​ជាការ​ផ្លាស់ប្ដូរ​នូវ​ស្ថានភាព​ពី​មនុ​ស្សភាព​ទៅជា​ទេវ​ភាព​​ ឬ​ភាពជា​ប្រេត ឬភាពជាសត្វផ្សេងៗ តាម​​​កម្ម​​របស់ខ្លួន។ ភ្លើង អាចធ្វើឲ្យ​ភាពជា​អាត្ម័ន ដែលជា​ព្រលឹង​តូច​របស់​មនុ​ស្សនឹង​វិលត្រឡប់​ទៅ​ចូលក្នុង​ព្រលឹង​ធំ​វិញ ឬ​ព្រហ្ម័ន​​ដែល​តំណាង​ឱ្យ​ភាព​អមតៈ​ ឬ​ក្លាយទៅជា​អាទិ​ទេព​នៅឯ​ឋានសួគ៌។​ ​ភ្លើង​ គឺជា​ស្ពានចម្លង ជាមធ្យោបាយ ពាំនាំ​​​វិញ្ញាណក្ខន្ធ​មនុស្ស​​ទៅកាន់​ព្រហ្មលោក​​។​ ក្នុង​ពិធី​បូជា​សព (ទទួល​ឥទ្ធិ​ពលពីព្រហ្មញ្ញសាសនា​​)​ គឺ​ខ្មែរ​យក​​​សពបូជា​​​នឹង​​    ភ្លើង ឬ​ព្រះ​អគ្គិ​ ដើម្បី​ជម្រះ​ភាព​គ្រោតគ្រាតនៃ​ធាតុ​​​​ទាំង​៥​ក្នុង​រូបរាងកាយ​ឱ្យក្លាយ​ទៅជា​ល្អ       ​បរិសុទ្ធ។​ សព​ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានបូជា​ដោយ​ព្រះភ្លើង​បរិសុទ្ធដែលយកចេញពីកម្ដៅ​ព្រះអាទិត្យ។^[6] ​​

-ភ្លើងជាឧបករណ៍​ពិសោធន៍ភាពសុទ្ធឬបរិសុទ្ធ ៖ ទស្សនវិជ្ជាខ្មែរចែងថា មាសសុទ្ធមិនខ្លាចភ្លើង។ មាសគ្មានប្រតិកម្មគីមី បើគេ​ចង់​ដឹងថា​មាសសុទ្ធឬមិនសុទ្ធ គេយកវាទៅពិសោធន៍ដោយដុត និងដាក់​ក្នុងអាស៊ីត បើវាប្រែពណ៌ មាន​​ប្រតិ​កម្ម​គីមី គឺជាមាស​មិន​សុទ្ធ តែបើវា​មិនប្រែពណ៌ និងគ្មាន​ប្រតិ​កម្ម​គីមី គឺជាមាសសុទ្ធ។ ទស្សន​វិជ្ជានេះ​តែង​យកមក​ប្រើ​ក្នុង​ការ​ពិសោធន៍ចិត្តបរិសុទ្ធ​របស់មនុស្ស​តាម​រយៈ​​ការស្បថគឺអ្នកមានចិត្តស្មោះ​បរិសុទ្ធមិន​​ដែលខ្លាចក្នុង​ការស្បថទេ គឺដូចមាសសុទ្ធ​មិនដែល​ខ្លាច​ភ្លើង​អញ្ចឹង។ រឿង​រាមកេរ្ត៍ ព្រះរាម ឲ្យនាង សីតា ​ដើរកាត់​ភ្លើង​ ក្រោយ​ពេលរំដោះនាងបានពីក្រុង​រាពណ៍ ដើម្បី​បញ្ជាក់ពី​ភាព​បរិសុទ្ធ (ភស្តុតាង ចម្លាក់នៅប្រាសាទអង្គរវត្តហោជាងប្រាសាទ​បន្ទាយសំរ៉ែ ប្រាសាទ​បឹងមាលា)។

-ភ្លើងជាសក្ខីភាព ៖ ខ្មែរមានពិធី​សម្បថ​នៅ​ចំពោះមុខភ្លើងទៀន ភ្លើងធូប ព្រះរតនៈត្រៃ ​ព្រាហ្ម​ណា​ចារ្យ​ និង​ទីស្ថានសក្តិសិទ្ធិ។ មន្រ្តី​ កងទ័ព ត្រូវស្បថនៅចំពោះមុខភ្លើង ដើម្បីបញ្ជាក់ថា ពួកគេ​មាន​ស្វាមី​ភក្តិចំពោះ​ព្រះមហា​ក្សត្រ បើនរណា​ក្បត់​ពាក្យសម្បថ នៅពេលស្លាប់នឹងចុះឋាននរក រហូតដរាប​ព្រះច័ន្ទ ព្រះអាទិត្យរលត់ ប៉ុន្តែ​បើ​សិនមិន​ទ្រុស្ត​ពាក្យសម្បថ នឹងទទួលបានការ​ប្រទាន​ព្រទ្យ​សម្បត្តិ ឋានៈ ពី​ព្រះ​​រាជា ហើយនៅពេល​ទទួលអនិច្ចកម្ម​ព្រលឹងអាចទៅកាន់សុគតិភព។ ក្នុងផ្នត់គំនិត​​​របស់ខ្មែរយើង ទោះបីជាពុំមានភ្លើង​សម្រាប់​ប្រារព្ធពិធី​ក៏​ដោយ ពួក​គេ​បានយកពន្លឺអ្វីមួយជា​តំណាង ដូចជា ពន្លឺ​ព្រះ​អា​ទិត្យ ពន្លឺព្រះច័ន្ទ ជាដើម ដើម្បីបញ្ជាក់​សក្ខី​ភាពនៃភាព​ស្មោះ​ត្រង់​របស់​ពួកគេ។ ក្នុង​គំនិតខ្មែរ ពន្លឺ​ភ្លើង​​ប្រៀបបានជាព្រះ ហើយម៉្យាងទៀត ភ្លើង​​​ជាវត្ថុក្តៅ បើនរណាទ្រុស្ត​ពាក្យ​សម្បថ នឹងក្តៅឆេះ​រោល​រាលដូចនៅក្នុងភ្លើងអញ្ចឹង។^{[7] ​​}

-ភ្លើងជាវត្ថុ​​ជំរះ​ភាពចង្រៃឧបទ្រុប ៖ ពេលមាន​សមា​ជិកគ្រួសារជាប់​ពន្ធនាគារ ហើយត្រូវបាន​ដោះ​​​លែង​​មកវិញ គឺ​គេ​តែង​ឲ្យជននោះដើររំលងភ្លើង ដើម្បី​ឲ្យភ្លើងសម្អាត​ភាពចង្រៃចេញពីក្នុងខ្លួន ហើយ​នាំសិរី​សួស្តី​មកវិញ។

ក្នុងការលក់ដូរ ៖ គេយកក្រដាសដុតភ្លើង បោសចង្រៃឧបទ្រុបពេលលក់មិនដាច់។

ទស្សនៈរបស់ខ្មែរទាក់ទងនឹង​ភ្លើង​ឆេះកល្ប គឺទាក់ទងនឹងការជម្រះនេះដែរ។ ^[8]

-ភ្លើងត្រូវបានប្រើក្នុងការគោរពបូជានិងបួង​សួងនៅក្នុងពិធីបុណ្យផ្សេងៗ ៖ ក្នុងការរៀបចំ​​ ក្បួនរីតិ៍ ពិធីកើត ពីធីរៀប​អាពាហ៍​ពិពាហ៍ ពិធីបុណ្យសព ពិធីផ្សង ជាដើម គេតែង​ប្រើ​ភ្លើង សម្រាប់គោរពបូជា ដូច​​​​​ជា អុចទាន ធូប កាំជ្រួច។ នៅក្នុងអត្ថបទ​សិលាចារឹក ភ្លើងដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់​សម្រាប់​ពីធី​ក្បួនរីតិ៍ ត្រូវបានចាត់ទុក​ថា​ជា​ព្រះ​ភ្លើង​ឬវ្រះវ្លើង។^[9]

ទស្សនៈរបស់ខ្មែរអំពី ពិធីបង្វិលពពិល(ឬវលវ្យាល)ជុំវិញកូនកំលោះកូនក្រមុំ ទាក់ទងនឹងភ្លើង ជានិម្មិត​រូប​នៃការកំចាត់ភាពចង្រៃឧបទ្រុប និងនាំមកនូវសិរីសួស្តី នេះខុសពីទស្សនៈ របស់ឥណ្ឌាដែល​ឲ្យស្រ្តីតោងស្បៃ​របស់​ស្វាមី​ដើរជុំវិញភ្លើង។ ទៀនពេលា ជាទៀនសុភមង្គល ជានិម្មិតរូបនៃ​ឪពុក​ម្តាយ​ដែលជាអ្នកផ្តល់កំណើត​និងជួយ​ចម្លង​កូនទៅរកជីវិតមួយថ្មី ផ្លាស់ប្តូរពីជីវិតស្ថិតក្រោម​ការគ្រប់គ្រង​របស់ពួក​គាត់ទៅកាន់ភាពទទួល​ខុសត្រូវក្នុងជីវិត​ដោយខ្លួន        ឯង។^[10] ទៀន តំណាងឲ្យសិវលិង្គ រីឯស្លឹក​ពោធិ​​ទ្រ​ទៀនពពិល ឬស្លឹកម្លូ តំណាងឲ្យយោនីនាងឧមា គឺជា​ប្រដាប់បន្តពូជពង្សកូនចៅ។^[11]

តាមទំនៀមទម្លាប់ឥណ្ឌា ភ្លើងជាសាក្សី មុនពេលប្រារព្ធពិធីនានា ពួកព្រាហ្មណ៍តែងតែ​បំបួស​​​ភ្លើង (នាគ) ដើម្បីឲ្យភ្លើងដែលគេយកទៅបូជាមានភាពសក្តិសិទ្ធិសម្រាប់ប្រើក្នុងពិធី។ ប្រពៃណី​នៃ​ការបំបួសមុខភ្លើង​ក្នុង​ប្រទេសខ្មែរបានទទួលឥទ្ធិពលពីឥណ្ឌា ហើយត្រូវបានប្រជាជនខ្មែរតែងតែធ្វើ​ពិធីនេះតៗគ្នារៀងរហូតមកដល់​បច្ចុប្បន្ន។ ចំពោះការបួសមុខភ្លើងនេះ មានទស្សនៈ​មួយយល់ថា ៖ ការ​បួសមុខភ្លើង ទាក់ទងនិងព្រះពុទ្ធ ទត​ឃើញ​ទេពនិម្មិតទាំង៤គឺ កើត-ចាស់-ឈឺ-ស្លាប់ និងអ្នក​បួស​។ ព្រះពុទ្ធត្រាស់ដឹងអរិយសច្ចៈ គឺជីវិត​មាន​ទុក្ខត្រូវបានរំដោះ​តាមរយៈអ្នកបួស។ ហេតុនេះ​ ទើបព្រះអង្គ​ចេញសាងផ្នួសដើម្បី​បានជួយ​រំដោះ​មនុស្សជាតិចេញពីជីវិតឈឺចាប់​និង​ទុក្ខវេទនា។ ហេតុនេះ ការបួស​មុខ​ភ្លើង គឺដើម្បីបានសង្រ្គោះមាតាបិតាបានចាកផុតបាបកម្មដែលគាត់បាន​សាង​ដោយ​ចេតនា​ឬ​អចេត​នា​កាលគាត់នៅរស់។ មានទស្សនៈ​មួយទៀតយល់ថា ៖ ការបួសមុខភ្លើង គឺ​ជាការធ្វើពិធី​តបស្នង​សង​គុណ​​ដល់អ្នកមានគុណ (ផ្នត់គំនិតខ្មែរ កូនប្រុសត្រូវបួស កូនស្រីត្រូវចូល​ម្លប់ ដើម្បីសងគុណ​ឪពុក​ម្តាយ) គេមានជំនឿថា កុសលដែលបានមកពីការបួសនេះ នឹងជួយឲ្យ​វិញ្ញាណ​ក្ខន្ធ​របស់មាតាបិតា​(អ្នកមាន​គុណ) ដែលបានស្លាប់ បានទៅកាន់សុគតិភព ឬទៅកាន់​ឋានសួគ៌។ ការ​បួស​មុខភ្លើង នេះ មាន​ការ​ស្លៀក​ស្បង់​ជា​លក្ខណៈព្រះសង្ឃ ឬខោអាវពណ៌សមានលក្ខណៈជា​តាបស ការណ៍នេះ មាន​ទម្រង់​ពុទ្ធសាសនាផង ជាព្រហ្មញ្ញ​សាសនាផង ជាវិញ្ញាណនិយមផង ហើយក៏ទាក់​ទងនឹង​ការប្រើ​អំបោះ​ឬ​ក្រណាត់ ពណ៍ស ឬក្រហមក្នុងជំនឿ​របស់​ខ្មែរផងដែរ។

នៅពេលមនុស្សជិតស្លាប់ គេអុចទៀន កល្ប ទៀនគោល រៀបចំស្លាត្រួយ និងទង់ព្រលឹង។ ទៀន​កល្ប មានទាក់​ទងនឹងភ្លើងកល្ប តំណាងឲ្យភាពរលាយសាបសូន្យដោយគ្មានអ្វីសល់ ឯទៀន​គោល​ទាក់ទង​នឹងពេលា​ (ពេលវេលា)។^[12]

-ភ្លើងត្រូវបានប្រើក្នុងសិល្បៈ ក្បាច់      ចម្លាក់ ៖ ខ្មែរប្រើក្បាច់ចម្លាក់ភ្លើងក្នុងវិស័យសិល្បៈ ដូចជា ការតុបតែងលម្អលើសំណង់ហោជាង បុស្បុក​​ មេរុ បដិមា ក្បាច់​លម្អ​លើរបស់របរប្រើប្រាស់ ឧបករណ៍កសិកម្មផ្សេងៗ និងគ្រឿងសព្វាវុធ​ជាដើម​​។  

-ភ្លើងជា​និម្មិតរូបនៃភាព​អស្ចារ្យ ភាពស្រួចស្រាវ ភាពបរិ​សុទ្ធ ៖ ខណៈ​ព្រះពុទ្ធ​ត្រាស់​ដឹងមាន​ពន្លឺ​ឆពណ្ណ​រង្សី​ (មូលី) រះឡើងពីក្រោយព្រះកេសរបស់​ព្រះអង្គ​ដែលជានិម្មិតរូបនៃភាពអស្ចារ្យនិងភាពបរិសុទ្ធ។

​ ​និម្មិតរូបនៃ ភាព​អស្ចារ្យ ភាពស្រួចស្រាវ ភាពបរិ​សុទ្ធ ដូនតាខ្មែរបានបង្កប់ទស្សនៈនេះ​នៅ​ក្នុង​ក្បាច់​ចម្លាក់ភ្ញីភ្លើង ក្បាច់កន្ទុយហង្សភ្លើង ក្បាច់ត្របក​ឈូក​ភ្លើង។^[13]

-ភ្លើងជាឧបករណ៍ឬជាស្ពានដ៏ពិសិដ្ឋ ៖ ភ្លើងត្រូវបានប្រើជា​​ស្ពានដ៏ពិសិដ្ឋសម្រាប់ពាំនាំ​នូវសេចក្តីប្រាថ្នា​របស់​​មនុស្សលោក ទៅកាន់ទេវ​ស្ថាន និងក្នុងអន្តរទំនាក់ទំនង​រវាងមនុស្ស និងអមនុស្ស (ជាលក្ខណៈគ្រួសារ នៅវត្ត នៅវាំង)។ ភ្លើងជាអ្នកពាំនាំ​នូវសេចក្តីប្រាថ្នា​របស់​មនុស្សលោកទៅកាន់​ទេវស្ថាន​ ឬ ស្ថានលើតាមរយៈពន្លឺឬផ្សែង ធូប ទៀន។

-ភ្លើងត្រូវបានប្រើជាអាវុធ ជារបងការពារ ៖ អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ រឿងសត្វមូស (កូនសេដ្ឋីប្រើភ្លើងជាខែលឬជារបងការពារ)។ នៅក្នុងសមរភូមិសិកសង្គ្រាម គេបានប្រើភ្លើងក្នុងចម្បាំងដើម្បីដុតសម្លាប់សត្រូវ។

-ភ្លើងត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាជាចំណុច​ចាប់​ផ្តើមនៃ​ការ​បើក​កម្មវិធីនិងបិទបញ្ចប់កម្មវិធី ៖ នៅក្នុងពិធីបុណ្យធំៗ យើងសង្កេតឃើញថា ពិធីមួយចំនួន បានប្រើប្រាស់ភ្លើងជាចំណុច​ចាប់​ផ្តើមនៃ​ការ​បើក​កម្មវិធី ដូចជា កីឡាអូឡាំពិក ពីធីបុណ្យឯករាជ្យ ពិធីដង្ហែក្បួនទ័ព ពិធីសម្លាប់សត្វ ពិធីមុនពេលចេញធ្វើសិកសង្គ្រាម ​ វិសាខបូជា បុណ្យ​អុំទូក អកអំបុក​និង​សម្រក់​ទៀនផ្សងពីទឹកភ្លៀង (គេដោតទៀនលើរបានាគ ៖ ទៀន១ដើមៗ​តំណាង​ខេត្តក្រុង រីឯនាគ​តំណាងទឹក) ជាដើម ហើយក៏​មាន​​ពិធីបណ្តែតប្រទីត តាំងភ្លើង និងការបាញ់កាំជ្រួចផង​ដែរ។^[14]

ថ្ងៃចូលវស្សាដំបូង  ព្រះមហាក្សត្រ និងខ្សែស្រឡាយព្រះញាតិវង្សយាងជាឱឡារឹក​ដើម្បីអុច​ទៀន​បំភ្លឺចំនួន​៤កន្លែងគឺ ៖ ទៀនទី១ សម្រាប់បំភ្លឺកន្លែងតម្កល់ពុទ្ធបដិមា។ ទៀនទី២ សម្រាប់បំភ្លឺក្នុង​ប្រាសាទទេវាវិនិច្ឆ័យ ​(កន្លែង​តម្កល់​​ធាតុ​របស់ព្រះមហាក្សត្រអង្គមុនៗ)។ ទៀនទី៣ សម្រាប់បំភ្លឺនៅ​កន្លែង​តម្កល់ព្រះខ័នរាជ្យ។ ទៀនទី៤ សម្រាប់​អុជបំភ្លឺព្រះវិហារព្រះកែវមរកត។^[15] 

ក្នុងពុទ្ធសាសនា ភ្លើងត្រូវបានអុច​រយៈ​ពេល៣ខែ​មិនឲ្យ​រលត់។ ក្នុងគម្ពីរ​ព្រះវិន័យមាន​ចែងពីការ​ថែរក្សាភ្លើង​មិន​ឲ្យ​រលត់ បើភិក្ខុអង្គណាធ្វើឲ្យ​ភ្លើង​រលត់នោះ នឹងមាន​បាបកម្ម។​^[16]

-ភ្លើងត្រូវបានប្រើសម្រាប់ដាក់ទោស ៖ ក្នុងទស្សនៈរបស់ខ្មែរ ភ្លើង ជាវត្ថុសក្តិសិទ្ធិ នឹងត្រូវបានប្រើសម្រាប់ដាក់ទោសផងដែរ។ ដោយ​មាន​ជំនឿ​លើព្រហ្មញ្ញសាសនា​​ ខ្មែរយើងមានជំនឿលើឋាននរក។ តឹកតាងជាចម្លាក់ បាន​បង្ហាញនៅ​ស្លាបខាងកើត​នៃថែវខាង​ត្បូងប្រាសាទអង្គរវត្ត ព្រមទាំងមានសិលាចារឹកបញ្ជាក់ពីការ​ដាក់​ទោស​ទៅ​តាមទង្វើរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ​ដែលមាន​ទោស។ ចម្លាក់ និងការចាររឹកពីការប្រមាថទៅលើ ព្រះភ្លើង ​(វ្រះវ្លើង) និងការដាក់ទោសមួយចំនួនទាក់ទង​នឹង​ភ្លើង​មានដូចជា ៖ ការដាក់ទោសចំពោះ​អ្នកដែល​ប្រមាថព្រះភ្លើង គ្រូ ព្រាហ្មណ៍ បណ្ឌិត ព្រះសិវៈ ឪពុក ម្តាយ បុព្វការី​ជន មិត្តភក្តិ សាហាយ​​ស្មន់​ប្តី​​ឬប្រពន្ធគេ អ្នកចូលចិត្តព្យាបាទអុជអាលធ្វើទុក្ខបុកម្នេញគេ អ្នកលួចប្លន់​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​គេ រស់​នៅ​គ្មាន​គុណធម៌ អ្នកឆបោកប្រមូលបច្ច័យអ្នកស្រុកដោយកុហកថាយកទៅកសាងវត្តអារាម ទ្រទ្រង់​ព្រះធម៌​និង​​ព្រះសង្ឃ អ្នកដុតបំផ្លាញ ភូមិ​ ព្រះនគរ ទីកន្លែងគោរពសក្ការៈបូជា អ្នកបន្ទោរបង់​លាមក​នៅកន្លែង​គោរព​ក្ការៈបូជា ជាន់ឈ្លី​រូបបដិមាគោរពបូជា ជាដើម គឺត្រូវ​ទទួលទោស ដូចជា ដុត​ក្នុង​រងើក​ភ្លើង​ឬ         ​ភ្លើងកំពុងឆេះ​សន្ធោ​សន្ធៅ ចុះក្នុងខ្ទះខ្លាញ់​ដែលមានភ្លើង​ដុត​ឲ្យ​ពុះ ឡើងលើភ្នំភ្លើង វាយ​នឹងរំពាត់ដែក​ដុតឡើងក្រហម នៅឋាននរក។^[17]

-ភ្លើងត្រូវបានប្រើភ្ជាប់ជាមួយ មនុស្ស​ សត្វ រុក្ខជាតិ ជំងឺ ៖ ភ្លើងត្រូវបានប្រើភ្ជាប់ជាមួយ មនុស្ស​ សត្វ រុក្ខជាតិ ជំងឺ ដូចជា មនុស្សកប៉ាល់ភ្លើង ចិត្រមូល​ភ្លើង សត្វ​ស្រមោច​ភ្លើង ត្មាតភ្លើង ខ្ញីភ្លើង ឈើភ្លើង សង្កែភ្លើង ពិសភ្លើង  ឃ្លង់ភ្លើង ជាដើម។​

-ភ្លើង ត្រូវបានប្រើក្នុងសុភាសិតខ្មែរ ៖ មមាចមិនស្គាល់ភ្លើង។ ចង់ចេះឱ្យសម្លាប់អាចារ្យ ចង់បានផ្លែផ្កាឱ្យយកភ្លើងដុតគល់។ ដុតឱ្យខ្លោច រោចឱ្យឆៅ។ គ្នាតិចអន្សមខ្លោច គ្នាដូចស្រមោចអន្សមឆៅ។ សូវលិចទូកកណ្តាលទន្លេ កុំឱ្យភ្លើងឆេះផ្ទះ។

-ភ្លើងត្រូវបានប្រើ​​ក្នុងតម្រាព្រហ្មគតិ​ ៖ ឆ្នាំមមី (សេះ) ឆ្នាំម្សាញ់ (ពស់) មានធាតុភ្លើង។សម្រាប់ការផ្សំផ្គុំគូរស្រករក្នុងការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ សម្ពង្សធាតុភ្លើង ត្រូវនឹងឆ្នាំម្សាញ់ (ពស់) និង ឆ្នាំមមី (សេះ)។

-ភ្លើងត្រូវបានប្រើក្នុងអត្ថន័យ ភ្លើងទុក្ខ ភ្លើងកិលេស ភ្លើងរាគ ៖ សេចក្តីក្តៅដែលបណ្តាល មកអំពីការកើតទុក្ខព្រួយខ្លោចផ្សារ គ្រឿងសៅ​ហ្មងចិត្ត និងសេចក្តីក្តៅក្រហាយអន្ទះសារចិត្តដែលកើតព្រោះតម្រេក។

ជាសារុប​ យើងឃើញថា ភ្លើង បង្កប់នូវអត្ថន័យទស្សន​វិជ្ជាយ៉ាងច្រើន ហើយឬសគល់នៃ​ទស្សន​​​វិជ្ជានេះ ត្រូវបាននាំយកទៅប្រើស្ទើរគ្រប់វិស័យក្នុងសង្គមខ្មែរជុំវិញការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ។ 

ឯកសារពិគ្រោះ

១- គង់ វីរៈ ៖ ជំនឿ និងការប្រតិបត្តិទាក់ទងនឹងសេចក្តីស្លាប់ ភ្នំពេញ ១៩៩៤-៩៥។

២- ឃីង ហុកឌី ៖ ច្បាប់ផ្សេងៗ-ច្បាប់ប្រុស,  Cedoreck , 1986។

៣- ជា នាង ៖ សារៈសំខាន់នៃក្បាច់លំអរបស់ឧបករណ៍កសិកម្មនិងសារៈសំខាន់ប្រើប្រាស់ក្នុងជីវភាពខ្មែរ  ភ្នំពេញ ១៩៩៤-៩៥។

៤- ញូង សឿន ៖ ការរលាយនៃភពផែនដី និងការកើតជាថ្មីឡើងវិញ កម្ពុជសុរិយា  ក្បាលទី១ ព.ស. ២៥០៤ (​កំណាព្យស្តីពីភ្លើងឆេះកល្ប)។

៥- ប្រាក់ សីណាត ៖ ព្រះរាជពិធីទ្វារទសមាសក្នុងព្រះបរមរាជវាំងនាពេលបច្ចុប្បន្ន   ភ្នំពេញ  ព.ស.២៥៤៧។

៦- លី សុវីរៈ ៖ ព្រះវិន័យភិក្ខុបាតិមោក្ខ ភិក្ខុនីបាតិមោក្ខ   ភ្នំពេញ  ព.ស.២៥៤៧។

៧- វ៉ា អ៊ីណារិទ្ធិ ៖ ជំនឿលើឋានសួគ៌និងឋាននរកក្នុងអរិយធម៌ខ្មែរ ភ្នំពេញ  ២០០២។

៨- សាវរស ពៅ ៖ កម្រងច្បាប់, Cedoreck, Vol.II, Le Concours du Centre National des Lettres, 1988។

៩- សិលាចារឹក K១៧៥  K១៩២  K២៩២  K៨៩​  K៦៩១  K២៥៨  K២៥៤  K៩៧៤ K៦០០ … សូមមើល ៖ តួនាទីភ្លើង​ក្នុងអារ្យធម៌ខ្មែរ  (សារណាបញ្ចប់​បរិញ្ញាបត្របុរាណវិទ្យាជំនាន់ទី១១ ឆ្នាំ២០០៣-២០០៤ ស្រាវជ្រាវដោយនិស្សិត យឹម ម៉ានី ដឹកនាំដោយសាស្រ្តាចារ្យ  ឡុង​ សៀម និង សឺន ស៊ូបែរ្តិ៍)។

១០- Goerge Cedès, Inscriptions du cambodge, Vol.V, Paris, 1953.

១១- Louis Renou et Jean Filliozat, L’Inde Classique , Vol.2,  EFEO, 1953.

១២- Madeleine Giteau, Guide du Musée National, Vol.1, Phnom Penh, 1960, p.11.

១៣- P. thomas , Epics Myths and Legends of India, Bombay.

១៤- Porée Maspero, Cérémonies Privées des Cambodgiens,  Phnom Penh, 1958.

១៥- Porée Maspero, Cérémonies des Douze Mois, Commision des moeurs et Coutumes du Cambodge, 1985.

១៦- Saveros Pou, A Propose de Remas Bhloen  ou  Rinoceros du feu, Cedoreck, No.6, Seksa Khmer,  1983.

១៧- Solange Thierry, Le Popil, Cedoreck, Paris,  1984.