ដោយ : បណ្ឌិត សូ សុធីរ

មន្ត្រីស្រាវជ្រាវនាយកដ្ឋានវិទ្យាសាស្ត្រអប់រំ

                                             វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម 

                     រាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា
 
សេចក្តីផ្តើម
               គោលវិធីស្ថាបនានិយមក្នុងការបង្រៀន និងរៀន គឺជាទស្សនវិជ្ជាអប់រំតាមបែបសិស្សមជ្ឈមណ្ឌល ដែលសង្កត់ធ្ងន់លើការចូលរួមសកម្ម ការគិតបែបវិចារ និងការ  កសាងចំណេះដឹងតាមរយៈបទពិសោធ។ ជាជាងការទទួលព័ត៌មានពីគ្រូដោយអសកម្ម សិស្សនៅក្នុងថ្នាក់រៀនស្ថាបនានិយម ត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឱ្យស្វែងយល់ សួរសំណួរ និងធ្វើអន្តរកម្មជាមួយខ្លឹមសារ និងមិត្តភ័ក្តិ ដើម្បីបង្កើតអត្ថន័យដោយផ្អែកលើចំណេះដឹងពីមុន។ ផ្តើមចេញពីស្នាដៃជាមូលដ្ឋានរបស់លោក ពីយ៉ាសេ និងវីហ្គោតស្គី គោលវិធីនេះ ទទួលស្គាល់ការរៀនសូត្រ ជាដំណើរការសង្គម និងបរិបទ ដែលការយល់ដឹង ត្រូវបានបង្កើតឡើង តាមរយៈការចូលរួមយ៉ាងសកម្ម។ អ្នកអប់រំសម័យទំនើប ដែលប្រកាន់យកគោលការណ៍ស្ថាបនានិយម មានគោលបំណងបង្កើតបរិយាកាសសិក្សា ដែលលើកកម្ពស់ការសាកសួរ ការសហការ និងការគិតដែលឆ្លុះបញ្ចាំង ដែលជាធាតុសំខាន់ៗ សម្រាប់បណ្ដុះបណ្ដាលអ្នកសិក្សាដោយម្ចាស់ការ និងពេញមួយជីវិត។

១-គោលវិធីស្ថាបនានិយម ចំពោះការបង្រៀន និងរៀន

ក្នុងការសង្ខេប ដ៏មានប្រយោជន៍មួយនៃការស្រាវជ្រាវលើការបង្រៀន និងរៀននោះ លោកប្រែនត៍(១៩៩៨) អះអាងថា បញ្ហាដូចតទៅ អាចត្រូវបានគេនិយាយពីការសិក្សា អំពីមនុស្ស៖

-មនុស្សរៀននូវអ្វី ដែលមានន័យផ្ទាល់ខ្លួន ចំពោះគេ។

-មនុស្សរៀនបានច្រើនជាង នៅពេលដែលគេទទួលបានតាមគោលដៅជាន់ខ្ពស់។

-ការសិក្សាមានការអភិវឌ្ឍ សម្រេចបានការសិក្សាផ្សេងៗគ្នា ពីអ្នកទាំងឡាយដែលមានការចេះដឹងច្រើន អំពីបញ្ហាមួយ។

-បុគ្គលម្នាក់ៗ សិក្សាផ្សេងៗគ្នាៗ ប៉ុន្ដែ ជាទូទៅ មនុស្សស្ថាបនាចំណេះដឹងថ្មី តាមការបង្កើតពុទ្ធិថ្មីៗរបស់គេ។

-ការសិក្សាយ៉ាងច្រើន កើតមានឡើង តាមរយៈអន្ដរកម្មសង្គម។

-មនុស្សត្រូវការព័ត៌មានត្រឡប់ ដើម្បីសិក្សា ប៉ុន្ដែ ព័ត៌មានត្រឡប់ ចំាបាច់ជារឿងពិត មានប្រយោជន៍ និងទាន់ពេលវេលា។

-មនុស្សភាគច្រើនបំផុត ត្រូវតែសិក្សាពីរបៀបប្រើប្រាស់ល្បិចសិក្សាដ៏ជោគជ័យ។

-បរិកាសអារម្មណ៍វិជ្ជមាន ពង្រឹងដល់ការសិក្សា។

-ការសិក្សា ត្រូវបានជះឥទ្ធិពលដោយបរិស្ថានទាំងមូល ដូច្នេះ គ្រូចាំបាច់យកចិត្ដទុកដាក់ដល់ទិដ្ឋភាពចិត្ដសាស្ដ្រ សង្គម រាងកាយនៃបរិបទសិក្សា។

ខ្លឹមសារទាំងនេះ តំណាងឱ្យគោលការណ៍មូលដ្ឋាននៃទស្សនៈស្ថាបនាសង្គម និងពុទ្ធិស្ដីពីការសិក្សា ការសន្មតជាមូលដ្ឋាននៃអ្នកស្ថាបនានិយម គឺថាចំណេះដឹងត្រូវបានទទួល និងពង្រីក តាមការស្ថាបនាដ៏សកម្ម និងការស្ថាបនាឡើងវិញនៃទ្រឹស្ដី និងការប្រតិបត្ដិ គឺការសិក្សា គឺមិនមែនជាលំនាំអកម្មទេ។ មានបំណកស្រាយ នាពេលថ្មីៗផ្សេងៗគ្នាយ៉ាងច្រើន នៃបញ្ញត្ដិស្ថាបនានិយម ប៉ុន្ដែ លោក ស្នូមែន និងលោក បៀល័រ ផ្ដល់យោបល់ថា ពួកគេបានបែងចែក   គោលការណ៍៤គឺ៖

-អ្វីដែលមនុស្សម្នាក់ដឹង មិនគ្រាន់តែអកម្មទេ ប៉ុន្ដែមានភាពសកម្ម។ ការសិក្សាដែលមានអត្ថន័យ គឺការបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធសកម្មពីបទពិសោធបុគ្គល។

-ពីព្រោះចំណេះដឹង គឺជាលទ្ធផលនៃបំណកស្រាយបទពិសោធបុគ្គល ចំណេះដឹងរបស់បុគ្គលម្នាក់ អាចមិនត្រូវបានផ្ទេរទាំងស្រុង ទៅឱ្យមនុស្សម្នាក់ផ្សេងទៀតទេ។

-វប្បធម៌ និងសង្គម ដែលមនុស្សមាន ជះឥទ្ធិពលដល់ពិភពទស្សនៈរបស់គេ នៅជុំវិញខ្លួនគេ។ ហេតុដូច្នេះហើយ ជះឥទ្ធិពលដល់អ្វីដែលគេចេះដឹង។ ជាទូទៅ ការយល់ដឹងដែលមនុស្សសម្រេចបាន ស្របគ្នាមួយផ្នែកធំ ទៅនឹងវប្បធម៌ដែលត្រូវបានផ្ដល់ឱ្យ។

-ការបង្កើតគំនិតទាំងឡាយ ត្រូវមានជំនួយពីការពិភាក្សាដោយបើកចំហ និងមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ។

ដូចជាគំនិតជាច្រើនក្នុងការអប់រំ វាក្យសព្ទ“អ្នកស្ថាបនានិយម” មានន័យតាមខ្លឹមសារជាច្រើន ចំពោះមនុស្សផ្សេងៗគ្នាជាច្រើន។ តាមន័យដើម វាត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ ដើម្បីរៀបរាប់ពីទ្រឹស្ដីមួយនៃការសិក្សា។ នាពេលថ្មីៗនេះ វាផ្សំនឹងទ្រឹស្ដីមួយដែលថា ពិភពលោក មានការពាក់ព័ន្ធនឹងភាព       ស្មុគស្មាញ ដែលមិនមានសច្ចភាពសត្យានុម័ត ហើយភាគច្រើននៃអ្វីដែលយើងដឹង ត្រូវបានបង្កើតពីជំនឿរបស់យើង  និងមជ្ឈដ្ឋានសង្គមដែលយើងរស់នៅ។ នៅពេលដែលវាក្យសព្ទ ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ ដើម្បីរៀបរាប់ពីគំរូពុទ្ធិនៃការសិក្សា អ្នកស្ថាបនានិយម អាចត្រូវកំណត់ន័យថាជា គោលវិធីមួយដើម្បីសិក្សាដែល“សិស្សត្រូវបានគេផ្ដល់ឱកាស ដើម្បីស្ថាបនាការគិតឃើញត្រឹមត្រូវផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គេ ពីអ្វីដែលកំពុងត្រូវបានគេរៀន តាមការស្ថាបនាទំនាក់ទំនងផ្ទៃក្នុង នៅក្នុងចំណោមគំនិត និងការពិត ដែលត្រូវបានគេបង្រៀន”។ សញ្ញាណនៃអ្នកស្ថាបនាពុទ្ធិនិយមនេះ ផ្ដោតអារម្មណ៍ទៅលើលំនាំពុទ្ធិដែល មនុស្សប្រើប្រាស់ ដើម្បីគិតឃើញត្រឹមត្រូវពីពិភពលោក។ គោលវិធីនេះ បញ្ជាក់ថា “សិស្សស្ថាបនាពុទ្ធិយ៉ាងសកម្ម ចំពោះខ្លួនគេ តាមការបង្កើតរូបតំណាងផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គេ ពីខ្លឹមសារដែលត្រូវសិក្សា ដោយជ្រើសរើសព័ត៌មាន ដែលគេដឹងថាមានការពាក់ព័ន្ធ និងដោយការបកស្រាយរឿងនេះ ដោយពឹងផ្អែកលើមូលដ្ឋាននៃចំណេះដឹង និងតម្រូវការបច្ចុប្បន្នរបស់គេ។ លោក អាបុត និងលោក រ៉ៃអែន បញ្ជាក់ថា៖

មនុស្សម្នាក់ដែលកំពុងសិក្សាអ្វីមួយដែលថ្មី នាំទៅដល់បទពិសោធទាំងអស់នៃ ចំណេះដឹងពីមុន និងគំរូផ្លូវចិត្ដបច្ចុប្បន្ន។ បទពិសោធថ្មីនីមួយៗ ត្រូវបានជ្រួតជ្រាប ទៅជាបណ្ដាញនៃការយល់ដឹងដ៏រស់រវើក។

ថ្វីបើទស្សនៈនេះ ទាក់ទាញយ៉ាងខ្លាំងទោលើស្នាដៃ លោក ពីយ៉ាសេ  ជាពិសេសផ្ដោតអារម្មណ៍ទៅលើការស្ថាបនាចំណេះដឹងជាបុគ្គល ដែលត្រូវបានអភិវឌ្ឍតាមរយៈអន្ដរកម្មជាមួយបរិស្ថាន វាសមរម្យជាខ្លាំងជាមួយនឹងគំរូពុទ្ធិបច្ចុប្បន្ន ដូចជាគំរូដំណើរការព័ត៌មាន ឬគំរូដំណើរការ ដែលបានបែងចែកការប្រៀបធៀបគ្នា។ គំរូទាំងនេះ ផ្ដល់យោបល់ថា យើងស្ថាបនា និងស្ថាបនាឡើងវិញនូវចំណេះដឹង ដើម្បីធ្វើឱ្យវាមានន័យ ប៉ុន្ដែវាមានភាពផ្សេងគ្នា ក្នុងការពន្យល់របស់គេ ពីព័ត៌មាន ដែលត្រូវដំណើរការដោយខួរក្បាល។

អ្នកទាំងឡាយដែលបានយល់ដឹង អំពីល្បិចបង្រៀនតាមគោលវិធីសិស្សមជ្ឈមណ្ឌល ដូចជាការពិភាក្សា ការសិក្សាតាមបែបសហការ ការដោះស្រាយបញ្ហា និងសិស្សសិក្សាស្រាវជ្រាវ នឹងទទួលស្គាល់ថា នៅពេលដែលប្រើប្រាស់វាបានត្រឹមត្រូវ វាតំណាងឱ្យគោលការណ៍ជាច្រើន ដែលលោកបូរីហ្ជ និងលោកថមបារី បានស្នើឡើង គឺជាលក្ខណៈពិសេសនៃការប្រតិបត្ដិការបង្រៀន តាមបែបអ្នកស្ថាបនានិយម។

ជាឧទាហរណ៍៖

-គេរៀបចំការសិក្សា និងការបង្រៀនជុំវិញគំនិតដ៏សំខាន់(ដូចជាបញ្ញត្ដិជាលើកដំបូង ទូទៅនីយកម្ម និងមូលដ្ឋានពីប្រធាបទ ដែលមានខ្លឹមសារ)ជាជាងការផ្ដោតអារម្មណ៍លើការពិតដាច់ដោយឡែក។

-ពួកគេទទួលស្គាល់នូវសារៈសំខាន់នៃបុរេពុទ្ធិ តាមការផ្ដល់ឱ្យសិស្សជាមួយរចនាសម្ព័ន្ធពុទ្ធិ ដែលគេអាចប្រើប្រាស់ដើម្បីបង្កើតន័យពីការសិក្សាថ្មីៗ។

-ពួកគេខិតខំបញ្ចេញសមត្ថភាពនូវភាពគ្រប់គ្រាន់ពីបុរេពុទ្ធិសិស្ស ជាញឹកញាប់តាមការបង្កើតទំនាស់ដែលទាក់ទងនឹង          បញ្ញត្ដិមួយចំនួន។

-ពួកគេផ្ដល់នូវភាពមិនប្រាកដ តាមការបង្ហាញសិស្សជាមួយនឹងបញ្ហា ដែលមានភាពមិនប្រាកដ ភាពស្មុគស្មាញ និង                ដំណោះស្រាយជាច្រើន។

-ពួកគេបង្រៀនសិស្សពីរបៀបសិក្សា ពីរបៀបធ្វើឱ្យទៀងទាត់នូវបំណិនសិក្សា និងពីរបៀបតម្រង់ទិស ការខិតខំប្រឹងប្រែងសិក្សាដោយផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គេ។

-ពួកគេមានទស្សនៈលើការសិក្សាថាជាការចូលរួមពុទ្ធិ រវាងសិស្ស មិត្ដភក្ដិ និងគ្រូ។

-ពួកគេវាយតម្លៃការទទួលបានពុទ្ធិសិស្ស ក្នុងពេលរៀនមេរៀន ដើម្បីឱ្យសិស្សទទួលបានព័ត៌មានត្រឡប់ភ្លាមៗ ហើយនិងដើម្បីឱ្យគេអាចមានលទ្ធភាពមើលឃើញភាពទាក់ទងគ្នារវាងការសិក្សា និងការធ្វើតែសពីការសិក្សានោះ។

គោលវិធីស្ថាបនានិយម ចំពោះការបង្រៀន លើកទឹកចិត្ដគ្រូឱ្យស្វែងរកគំរូ       ផ្សេងៗក្នុងការគិតរបស់សិស្ស។ ការដឹងពីគំរូការគិត ដែលសិស្សបានប្រើប្រាស់ ជួយគ្រូឱ្យមានក្ដីសង្ឈឹម និងវាយយតម្លៃការយល់ដឹងរបស់សិស្ស។ ដើម្បីធ្វើកិច្ចការនេះបាន អ្នកនឹងត្រូវការផែនការ សម្រាប់ស្ថានភាពទាំង ឡាយ ដែលអ្នកអាចលាតត្រដាង និងវិភាគការយល់ដឹង និងការគិតរបស់សិស្ស។

២-ការបង្រៀន ដើម្បីការយល់ដឹង

អ្វីទៅជាការយល់ដឹង? (What is understanding?) 

នៅពេលដែលសិស្សទទួលបាននូវការយល់ដឹង តើគេបានសម្រេចបាននូវអ្វីខ្លះ? សិស្សម្នាក់ ដែលយល់អ្វីមួយ ខុសពីសិស្សម្នាក់ទៀត ដែលមិនយល់អ្វីតាមរបៀបដូចគ្នានេះ តាមរបៀបណា? ចំណេះដឹងអាចត្រូវបានគេ ចាត់ទុកថា ជាព័ត៌មានដែលត្រូវចងចាំ និងផលិតឡើងវិញ គឺការយល់ដឹងជាអ្វីដែលមានច្រើនជាងនោះ។ ប្រសិន បើសិស្សម្នាក់ អាចប្រាប់អ្នកនូវរឿងរ៉ាវទាំងឡាយ ដូចជាព្រះមហាក្សត្រដ៏ល្បីបំផុតនៅសម័យអង្គរ ឬផែនទីនៃអាណាចក្រអង្គរ អ្នកនិយាយដោយមានទំនុកចិត្ដថា សិស្សមានចំណេះដឹងពីរឿងរ៉ាវទាំងនេះ។ ប៉ុន្ដែតើអ្វីដែលសិស្សម្នាក់ ត្រូវធ្វើ ដើម្បីធ្វើឱ្យអ្នកជឿជាក់ថា គេយល់ពីមូលហេតុដែលព្រះមហាក្សត្រ និងដែនដីសម័យនោះ លែងជាផ្នែកនៃប្រទេសយើងបច្ចុប្បន្ន។ វាជារឿងច្បាស់ លាស់ណាស់ដែលថា ព័ត៌មានដែលអាចរំឭកឡើងវិញ គឺជាផ្នែកចាំបាច់នៃការយល់ដឹង ប៉ុន្ដែការយល់ដឹងវាច្រើនជាងការចងចាំ។

ដេវីស ផ្ដល់យោបល់ថា មានរបៀបបីយ៉ាង ដែលសិស្សអាចយល់ដឹងបាន៖

-សិស្សចាំបាច់យល់ដឹងពីអត្ថន័យជាមូលដ្ឋាននៃអ្វីដែលគេកំពុងធ្វើ (ដូចជាការយល់ថា បញ្ញត្ដិនៃលេខបូក កើតចេញពីគំនិតនៃការផ្សំវត្ថុដូចគ្នា ដើម្បីបង្កើតបានជាចំនួនសរុប)។

-សិស្សគួរតែប្រឌិតកិច្ចការដែលបានចូលរួម (ដូចជាការដោះស្រាយបញ្ហា) គឺអ្វីដែលគេធ្វើគួរតែមានន័យចំពោះគេ។

-សិស្ស ចាំបាច់មានលទ្ធភាពអនុវត្ដល្បិចសម្រាប់ការសិក្សា និងការរុករកចំណេះដឹងក្នុងមុខវិជ្ជារបស់គេ។

តើគ្រូ អាចបង្រៀនសិស្សយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីឱ្យគេអាចយល់បាន?

ជំហានទី១ ត្រូវរៀបរាប់ពីអ្វីដែលអ្នកចង់ឱ្យសិស្សយល់។ តាមភាសានៃការអប់រំដែលពឹងផ្អែលលើការអប់រំទាំងនេះ នឹងជាលទ្ធផលមុខវិជ្ជា ដែលរៀបរាប់ “ចំណេះដឹង និងការយល់ដឹង”។ ជាកិច្ចចាប់ផ្ដើម គ្រូត្រូវតែមានលទ្ធភាព ដើម្បីកំណត់អត្ដសញ្ញាណការយល់ដឹងយ៉ាងសំខាន់ពិតប្រា កដ ដែលជាខ្លឹមសារ ពីអ្វីដែលគ្រូកំពុងបង្រៀន។ ជាញឹកញាប់ ការយល់ដឹងជាមូលដ្ឋានទាំងនេះ មិនត្រូវបានគេអះអាងច្បាស់លាស់ថាជា លទ្ធផលតាមមុខវិជ្ជា ដែលរហូតមកដល់ពេលនេះ វាជាជ័រកាវដែលបិទភ្ជាប់មុខវិជ្ជាទាំងមូលរួមគ្នា។

ឧទាហរណ៍មួយចំនួនស្ដីពីការយល់ដឹងជាមូលដ្ឋានគឺ៖

-ចំពោះមុខវិជ្ជាប្រវត្ដិវិទ្យា៖“ការយល់ដឹងព្រឹត្ដិការណ៍អតីតកាល ជួយយើងឱ្យយល់ ពីមូលហេតុដែលពិភពលោកមានលក្ខណៈបែបនេះ នាពេលសព្វថ្ងៃ”។“ប្រវត្ដិវិទ្យា ត្រូវបានបង្កើតតាមការសម្រេចចិត្ដ ដែលមនុស្ស សរសេរចូល និងមិនបានសរសេរបញ្ចូល”។

-ចំពោះមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ដ្រ៖ “យើង សិក្សាវិទ្យាសាស្ដ្រ ដើម្បីឱ្យយើងអាចយល់ដឹងពីពិភពរូបវន្ដ នៅជុំវិញខ្លួនយើង”។ វិទ្យាសាស្ដ្រ មិនមែនជាលំនាំនៃការរកឃើញការពិតទេ ប៉ុន្ដែ បង្កើត និងធ្វើការសាកល្បងនូវទ្រឹស្ដីទាំងឡាយ។

-ចំពោះមុខវិជ្ជាពីជគណិត៖ យើងអាចប្រើអ្វីដែលយើងចេះ ដើម្បីដោះស្រាយនូវអ្វីដែលយើងមិនចេះ។

-ចំពោះមុខវិជ្ជាអប់រំគ្រូ៖ មិនមែនសិស្សទាំងអស់ អាចសិក្សាខ្លឹមសារតែមួយ តាមរបៀបដូចគ្នា ក្នុងពេលតែមួយទេ (Not all the students can learn the same thing in the same ways in the same time)។

នៅពេលដែលគ្រូយល់ច្បាស់ អំពីការយល់ដឹងជាមូលដ្ឋាន ដែលអ្នកចង់ឱ្យសិស្សសម្រេចបាន អ្នកអាចចាប់ផ្ដើមពន្យល់គេទៅជាលទ្ធផលដ៏ជាក់លាក់។

ជាឧទាហរណ៍ៈ

-ក្នុងមេរៀនប្រវត្ដិវិទ្យា : “សិស្ស នឹងយល់ទំនាក់ទំនងរវាងសិទ្ធិ និងការទទួលខុសត្រូវ នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ”។

-ក្នុងមេរៀនគណិតវិទ្យា : សិស្សនឹងយល់ទំនាក់ទំនងរវាងសមារណកម្ម និងការញែកឱ្យឃើញភាពខុសគ្នា។

-សម្រាប់មេរៀនអក្សរសិល្ប៍ : “សិស្សនឹងយល់របៀប ដែលអ្នកនិពន្ធបង្កើត អភិវឌ្ឍ និងទ្រទ្រង់ចំណោទសួរក្នុងឈុតមួយ”។

-សម្រាប់មេរៀនសុខភាព : “សិស្ស នឹងយល់របៀបត្រូវតមអាហារ ដែលអាចរួមចំណែកដល់ជំងឺសរសៃឈាមក្នុងបេះដូង។

-ចំពោះមេរៀនដែលទាក់ទងដល់ការបង្រៀន:  “សិស្សនឹងយល់ពីតួនាទីនៃការផ្លាស់ប្ដូរពុទ្ធិក្នុងការសិក្សា”។

នៅពេលដែលអ្នកដឹងថា វាជាអ្វីដែលអ្នកចង់ឱ្យសិស្សរៀន និងហេតុអ្វីបានជាអ្នកចង់ឱ្យគេរៀនអំពីវា អ្នកត្រៀមខ្លួនជាស្រេចសម្រាប់ជំហានទី២

ជំហានទី២ ការជ្រើសរើសខ្លឹមសារ (ឬប្រធានបទសម្រាប់បង្រៀន) ដែលនឹងជាយានដ៏សមរម្យ សម្រាប់ជួយសិ្សឱ្យទទួលបានការយល់ដឹង ដែលត្រូវបានរៀបរាប់ក្នុងលទ្ធផលសិក្សារបស់អ្នក។ ប្រធានបទដូចនេះ នឹងមានលក្ខណៈពិសេសដូចតទៅ៖

-វានឹងជាមជ្ឈមណ្ឌល ចំពោះវិស័យ សិក្សា ដែលទំនងជាមានន័យថា វាមានផលប្រយោជន៍ដល់វិជ្ជាជីវៈក្នុងវិស័យនេះ។

-វាគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ដល់សិស្ស។

-វាគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ដល់គ្រូ។

-វាត្រូវបានគេស្រាវជ្រាវរួចជាស្រេចតាមរយៈសំណួរបើក។

-វាត្រូវបានគេធ្វើអង្កេតតាមរយៈល្បិច និងសកម្មភាពផ្សេងៗគ្នា ដោយសិស្សនូវកម្រិតដំណាក់កាលអភិវឌ្ឍផ្សេងគ្នាជាច្រើន។

            -គេផ្ដល់ឱកាសជាច្រើន ដើម្បីបង្កើតទំនាក់ទំនង ជាមួយបទពិសោធសិក្សារបស់គេ។

            -ជានិច្ចកាល វាអាចត្រូវបានគេស្រាវ ជ្រាវរុករកជ្រាលជ្រៅថែមទៀត និងតាមរបៀបផ្សេងៗគ្នាជាច្រើន។

            ឧទាហរណ៍មួយចំនួនដែលមាន           លក្ខណៈ ពិសេសទាំងនេះគឺ៖

            -ក្នុងជីវវិទ្យា : ជីវិត (life) ការបង្កើតកូនចៅ (reproduction) សភាវគតិសត្វ (animal instincts) ព្រៃឈើនៅតំបន់ភ្លៀង (rain forests) សត្វដាយណូស័រ (dinosaurs) ពូជសត្វដែលកំពុងមានគ្រោះថ្នាក់ (endangered species) ការព្រមានជាសកល (global warning).

-ក្នុងគណិតវិទ្យា : បញ្ញត្ដិនៃពាក្យសូន្យ (the concept of zero) សមភាព (equality) ទំហំ (size) ជញ្ជីង (scale) ភាពទំនង (probability)។

-ក្នុងប្រវត្ដិវិទ្យា : គ្រោះធម្មជាតិ (natural desasters) ការរស់ឡើងវិញ បដិវត្ដន៍ (revolution) ទំនាស់ អំណាច (power) មគ្គុទ្ទេសក៍ភាព (leadership)។

-ក្នុងអក្សរសិល្ប៍ : រឿងនិទាន (folk tales) រឿងកំប្លែង ពាក្យប្រៀប (metaphors)

-ក្នុងសិល្បៈ : ពណ៌ យថាទស្សន៍ ឬទស្សនៈ។

-ក្នុងសុខភាព : ភាពសម្យខាងរូបរាង ភាពអត់ធ្មត់ (endurance) សរីរវិទ្យា (physiology) ចិត្តចលករ (motivation)។

-ក្នុងការអប់រំគ្រូ : ការអភិវឌ្ឍពុទ្ធិ (cognitive development)ចិត្តចលករ (motivation)   ភាពឧបសគ្គក្នុងការសិក្សា (learning difficulties)។

ក្រោយពេលអ្នកបានសម្រេចចិត្ដ ពីអ្វីដែលអ្នកចង់ឱ្យសិស្សសិក្សា(លទ្ធផលសិក្សា) ហើយអ្នកបានជ្រើសរើសប្រធានបទដែលផ្ដល់ផល ដែលនឹងអនុញ្ញាតសិស្សឱ្យស្រាវជ្រាវ និងអភិវឌ្ឍការយល់ដឹងរបស់គេ បន្ទាប់មក អ្នកត្រៀមខ្លួនជាស្រេច សម្រាប់ ជំហានទី៣។  

ជំហានទី៣ សម្រេចចិត្ដពីរបៀបបង្កើតបរិស្ថានសិក្សា ដែលនឹងទ្រទ្រង់ និងលើកទឹកចិត្ដដល់ការសិក្សា។ ជាមួយនឹង      បរិស្ថានទ្រទ្រង់ដូច្នេះ អ្នកត្រូវតែលើកទឹកចិត្ដសិស្សសាឡើងវិញ បង្កើតឡើងវិញ បញ្ចេញអស់សមត្ថភាព ពង្រីក គណនាចំនួនប្រហែល  និងអនុវត្ដអ្វីដែលគេបានចេះ តាមរបៀបដែល អាចបង្កើតការយល់ដឹងរបស់គេ។ នៅដំណាក់កាលនេះ អ្នកគួរតែជួយសិស្សឱ្យបង្ហាញគំនិតរបស់គេតាមភាសា និង មិនប្រើភាសា ដែលមានបង្ហាញនៅជំពូកក្រោយ។

ជំហានទី៤ ក្នុងការបង្រៀនឱ្យមានការយល់ដឹង គឺត្រូវផ្ដល់សិស្ស ឱ្យបង្ហាញជាសាធារណៈការយល់ដឹង ដែលមានការអភិវឌ្ឍរបស់គេ។ រឿងនេះ មានមុខងារ ចម្បង២ ៖

-ទុកឱ្យសិស្សធ្វើតេស្តការយល់ដឹងរបស់គេ តាមការអនុវត្ដវានៅក្នុងរបៀបមួយចំនួន។

-លើកកម្ពស់ទឹកចិត្ដគ្រូ ដើម្បីវិនិច្ឆ័យវិសាលភាព ដែលសិស្សបានសម្រេច            លទ្ធផលតាមការសិក្សា។

សេចក្តីសន្និដ្ឋាន

               គោលវិធីស្ថាបនានិយម បានប្រែក្លាយពីការបង្រៀនតាមបែបគ្រូមជ្ឈមណ្ឌល ទៅជាការបង្រៀនតាមបែបសិស្សមជ្ឈមណ្ឌល។ គោលវិធីនេះ លើកកម្ពស់ការយល់ដឹងកាន់តែស៊ីជម្រៅដោយសិស្សចូលរួមក្នុងកិច្ចការដ៏មានអត្ថន័យ ដែលទាក់ទងនឹងបរិបទពិភពលោកពិត និងបទពិសោធពីមុន។ គោលវិធីនេះ មិនត្រឹមតែបង្កើនការរក្សាចំណេះដឹងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ ថែមទាំងជំរុញជំនាញសំខាន់ៗ នៅក្នុងសតវត្សទី២១ ដូចជាការសហការ ការដោះស្រាយបញ្ហា និងការសម្របខ្លួនជាដើម។ នៅពេលដែលទិដ្ឋភាពអប់រំបន្តវិវត្ត ការធ្វើសមាហរណកម្មល្បិចបង្រៀនស្ថាបនានិយម នៅតែមានសារៈសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍអ្នកសិក្សា ស្វ័យតម្រង់ទិសប្រកបដោយថាមពល និងត្រូវបានរៀបចំ ដើម្បីសិក្សាស្រាវជ្រាវបញ្ហាប្រ ឈមសកលដ៏ស្មុគស្មាញ។ ការទទួលយកទ្រឹស្តីស្ថាបនានិយមក្នុងការបង្រៀន ធានាថា ការអប់រំមិនមែនគ្រាន់តែជាការផ្តល់ចំណេះដឹងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែសំដៅលើការបង្កើតអ្នកគិតដែលមានសមត្ថភាព និងអ្នកសិក្សាពេញមួយជីវិត។